Ultra İşlenmiş Gıda (UPF) yazımız üzerine soru yağmuruna tutulduk. Genç annelerden gelen soru ile başlayalım…
Maalesef ticari bebek mamalarının çoğu ultra işlemden geçirilmiştir. Bebeğinizin mamasını kendiniz yapın bence…
Gelen sorulara bilim insanlarına danışıp verdiğim cevapları sizlerle de paylaşayım. Ama önce geçen yazıda sözünü ettiğim Prof. Dr. Barış Öztürk’ün “Buna rağmen, yetkili kurum ve kuruluşlardan onay almamış çok sayıdaki ticari ürünlerin internet satışı ve aktar tavsiyesi ile fonksiyonel besin ve ürün satışları hızla artış gösteriyor” sözünü anımsatayım. Barış Hoca’yı dikkatlice takip ediyorum. Çünkü beslenme psikiyatrisi alanında çok yetkin bir isim.
Ve sorular ve cevaplar:
UPF olmayan herhangi bir hazır yiyecek var mı?
Bolca! UPF olmayan tahılları paketleri okuyarak hemen ayırd edebilirsiniz. Zaman kazandıran pek çok konserve, kavanoz ve yiyecek poşeti UPF değildir. Pek çok pizza ve lazanya da dahil olmak üzere bazı süpermarkette hazır yemekler UPF değildir. Genellikle UPF’nin organik versiyonu (örneğin kuru fasulye veya ketçap) ultra-işlenmemiş olsa da daha pahalı olacaktır. Bu, tüm bu gıdaların mutlaka “sağlıklı” olduğu anlamına gelmiyor, yalnızca aşırı işlenmiş olmadıkları anlamına geliyor. Kendi pizzanızı yapmak her zaman daha sağlıklı olacaktır. Tabii ki zaman lazım, aşçılığa eğilim veya beceri gerek.
UPF olmayan ne atıştırabilirim?
Eğer genellikle meyveli ve kuru-yemişli bar tüketiyorsanız, bunun yerine kuruyemiş ve kuru meyve almanızı önerir; unutmayın“çiğ” barlar bile aroma içerir. Sade tuzlu atıştırmalıklar genellikle UPF değildir, aromalı atıştırmalıklar ise neredeyse her zaman UPF’dir.
Ben bir veganım. Çok fazla UPF yeme ihtimalim var mı?
Diyetinizi meyve, sebze, baklagiller, tahıllar ve sert kabuklu yemişlere dayandırırsanız çok fazla UPF yemezsiniz. Mantar, fasulye gibi ete alternatif olan vegan alternatifler UPF değildir. Ancak “sahte et” (burger, sosis, salam vb.) ve vegan peynirlerin çoğu UPF’dir. Bitki sütleri emülgatör, stabilizatör veya tatlandırıcı içeriyorsa UPF’dir.
Fastfoodzinciri, paket servislerden ve restoranlardan alınan yiyeceklere ne dersiniz?
Hemen hemen her fastfood veya sandviç zinciri, ürün yelpazesinde bazı UPF’ler içerir. Hatta çok sağlıklı olduğunu iddia edenler bile.Çünkü palm yağı kullanırlar. Evde yapılmış salata ve çorbayı tercih ederek, dürüm ve hamur işlerinden kaçınarak fastfoodzincirlerinden alışveriş yapmanın ve UPF’lerden kaçınmanın hala mümkün olduğunu unutmayın.
UPF’lerin etkilerini ortadan kaldırmak için daha fazla egzersiz yapamaz mıyım?
Egzersiz, sağlıklı bir yaşam tarzının önemli bir parçasıdır ve hem fiziksel hem de zihinsel olarak çok sayıda faydası vardır. Ancak koşuya çıkarak aşırı içki tüketimini iptal edemeyeceğiniz gibi, spor salonunda UPF’nin kötü etkilerinden sihirli bir şekilde kurtulamazsınız.
UPF’lere odaklanmak bağımlılık yapar mı?
UPF aşırı yenilecek şekilde tasarlanmıştır; bazı insanlar için bağımlılık yapar. Aşırı yemenin “irade” ya da “açgözlülük” ile hiçbir ilgisi yoktur. İnsanların ne yediklerini bilmelerini ve bilinçli bir seçim yapabilecek donanıma sahip olmalarını istiyor.
Sorun nerede?
Sorun bireysel tüketicilerde değil, sanayileşmiş gıda sistemindedir.
UPF’leri bırakmak istersem ne olur?
Kolay tarifler içeren, bütçeye uygun bir yemek kitabı satın almanızı veya ödünç almanızı öneririm. Ama önce sadece gazlı içeceklere hayır deyin. Gazlı içecekleri, hatta “diyet” versiyonlarını bile içmeyi bırakın. Unutmayın tıp bilimi “Gazlı içeceklerin kalorisi olsun ya da olmasın, dişlerinizi çürütecekler ve eğer içlerinde fosforik asit varsa kemiklerinizi de eritecek…”
Bu yazıyı da geçen yazıdaki tavsiye ile bitirelim: Fransa’da aralarında SlowFood gönüllülerinin de bulunduğu bir gruptarafından geliştirilen Open FoodFacts uygulamasını kullanmanız. Telefona ücretsiziniyor. Kullanışlı ve ücretsiz bir kaynak OFFhttps://world.openfoodfacts.org/