Yarın (10 Ekim) ülkemizin önde gelen aydınlarından Fahrünnisa Kadıbeşegil’in ölüm yıldönümü. Yazar, çevirmen ve ressam Kadıbeşegil’in Türkiye sanatına katkıları tartışılmaz nitelikte önemli. Nisa Hanım; özellikle 1970 yılından itibaren halka resim sanatını tanıtmaya ve resim sergilerini ziyaret etme alışkanlığı kazandırmaya çalıştı. 1972 yılında, merkezi Vichy'de bulunan Birleşmiş Kadınlar Kültür ve Sanat Derneği'nin Türkiye şubesinin kurucuları arasında yer aldı. İki yılda bir yapılan bianellere, özel ve karma sergilere katıldı.
İzmirlife Dergisinde yayımlanan röportajı şöyle başlar: Doğduğu Bursa’da sekiz yaşında resim kursuna başlasa da aklında kimyagerlik vardı Kadıbeşegil’in. Bunun için İstanbul’a gitmeye karar verse de olası masrafları hesap ederek vazgeçmişti. Ardından Yüksek Öğretmen Okulu’na girmeye niyetlenmiş ama orada da müdürün gözüne çelimsiz gözüktüğünden, geri gelmişti. O sırada çok sevdiği bir öğretmeni Gazi Eğitim Enstitüsü’nü önerdi: “Seçmeli ders alacağız. Öğretmen hangi dersi istediğimizi soruyor. O arada niye önlük giymediğimi sordu. Diğer öğrenciler öğretmen okulundan geldiği için hepsi önlüklü. Bana uzun bir şey giyip öyle gelmemi söyledi. Ben de arkamı dönüp çıktım. Çıkış o çıkış.” Ardından Ziraat Fakültesi’nin sınavını kazandı Kadıbeşegil. Ama son kararını Ankara Üniversitesi Dil-Tarih Bölümü’nden yana kullandı ve İngiliz Filolojisi’nde okudu. 1961’de de iki yıl sürecek “Tiyatro Tarihi Tenkiti” eğitimi başladı. Bundan sonra gençlik yıllarında dokuduğu tüm ilmekleri birleştirecekti Kadıbeşegil. Oyun çevirmenliği, ressamlık ve dergicilik eş zamanlı yürüyecek, birbirini besleyecekti.
Diğer yandan bir anneydi: “Eşim 1958’de vefat etti. Ahmet de Salim de henüz çok küçük. Kimseye bırakamam. Ben de evde tiyatro oyunları ve küçük romanlar çevirmeye, ayrıca tefrikalar yazmaya başladım.”
Nisa Kadıbeşegil’in “Hangisi Babası?”, “Korkak”, “Boyfriend”, “Sadık Zevce”, “Adım Adım”, “Babamla Olmak İstiyorum” adlarıyla çevirdiği sayısız tiyatro oyunu var. Her biri de başta Bursa ve Ankara Devlet Tiyatrosu olmak üzere pek çok topluluk tarafından sahnelenip, büyük izleyici kitlesi bulmuş.
Ve geçenlerde sevgili dostum, annesinin tek başına büyütüp buralara gelmesinde büyük rolü olan ülkemizin değerli iletişimcilerinden Salim Kadıbeşegil’den gelen çok iyi bir haber: “Oluşum dergisinin tüm sayılarını pdf olarak www.olusumdostlari.com sayfasına yüklemeye başlayacağız. Böylece ilk sayılarında Cemal Süreya’nın yönettiği ve 2000’den fazla yazarın ve şairin yazılarının yer aldığı Oluşum sonsuza dek okurları ile buluşmaya devam edecek.” (Bu sabah itibarıyla ilk 25 sayı yüklenmişti)
Hakikaten bundan iyi haber olur mu? Oluşum dostlarını bir araya getirmeye çalıştığı site Nisa Kadıbeşegil’in tanımıyla açılıyor: " Bir Cumhuriyet kadını…1920'lerde gözünü açtığı Cumhuriyet, Demokrasi ve Atatürk rüzgarlarını ölümüne kadar her daim nefesinde saklı tuttu. Hep üretmek ve paylaşmak üzere yaşadı. Çocukluk yıllarında karşılaştığı Atatürk, baba ziyaretleri ile konuk olduğu ortamlarda karşısına çıkan Nazım Hikmet, Behçet Kemal Çağlar, Münir Nurettin Selçuk, Yahya Kemal ve her birimize hala ilham veren daha niceleri O'nu sanatla, resimle, edebiyatla kuşattı. Yabancı dilden ilk müzikallerin çevirilerini yaptı. Tiyatro eserleri, öyküler... Sonra şiirleri... Her daim başucundaki kağıt kalemle şiir sırdaşı oldu. Resimleri 250’den fazla koleksiyonda O'nu yaşatıyor. Yılda en az iki Anadolu sergisi açmazsa huzur bulmazdı. Ya Oluşum… Cemal Süreya'nın başyazıları ile başlayan aylık edebiyat dergisi 124 sayı ile kültür tarihimizin kilometre taşlarından biri oluverdi."
İkinci Yeni’nin önde gelen isimlerinden biri olan Cemal Süreya 1961 yılında Papirüs dergisini kurdu, yazarlık hayatı boyunca Oluşum, Pazar Postası, Yeditepe gibi birçok yayında şiirler, yazılar kaleme aldı. Kitaplığımda sevdiğim bir kitap var, adı “Oluşum'da Cemal Süreya” … Cemal Süreya'nın ölümünden sonra Oluşum Yayınları tarafından 1992'de basılan ve Süreya'nın Oluşum dergisinde yayımlanan yazılarından oluşan bir kitap. Kitaptakiler 1947 yılından 1987 yılında kadar dergide yayımlanan yazıları… Nisa Kadıbeşegil tarafından hazırlanan eserin içinde ayrıca “Uçurumda Açan” kitabında yer alan “Oteller Hanlar Hamamlar İçin Sürekli Şiir” serisinin bazı bölümleri de yer alıyor.
Toplumcu gerçekçi anlayıştan gelen Nisa Kadıbeşegil tarafından ilk sayısı 1974 yılında çıkarılan Oluşum dergisi, sosyalist ve özgürlükçü bir dergiydi. İkinci Yeni şiirinin önemli isimlerinden Cemal Süreya başta olmak üzere birçok sanatçıya siyasal ve sanatsal bir platform görevi üstlenmişti. Edebiyatımızın önde gelen tüm isimlerini görürüz. Kimler yazmamıştır ki bu dergide: Enis Batur, Turgut Uyar, Murathan Mungan, Selim İleri, Ahmet Oktay, Bedrettin Cömert, Bertan Onaran, Nazlı Eray, Halil Uysal, Ali Püsküllüoğlu, Ahmet Ada, Mehmet Kıyat, Cahit Külebi, Yıldız Ecevit, Yılmaz Gruda, Metin Altıok, Bilgin Adalı, Süreyya Berfe, Ceyhun Atuf Kansu, Behçet Necatigil, İlhan Berk, Hasan Hüseyin, Özdemir İnce, Nuran Hariri, Turgay Gönenç, Necati Cumalı, Pınar Kür, Nazlı Eray, Buket Uzuner, Selçuk Baran, Talip Apaydın, Tahsin Saraç, Cüneyt Ayral, Füsun Akatlı, Yılmaz Odabaşı, Akşit Göktürk, Gürsel Aytaç, Nedim Gürsel, Ertuğrul Özkök, Oğuz Demiralp, Ruşen Hakkı, Gertrude Durusoy…
Dünya yazınının çok değerli isimlerinden çeviriler yayımlanmıştır: Frenaud Andre, Louis Aragon, W.H. Auden, Cesare Pavese, Jackie Tolley, Bertolt Brecht, Hölderlin, Bronislaw Miazgowski, Saint- John Perse, Jacques Prevert, Langston Hughes, Robert Graves, Herman Kasack, Jean Paul Sartre…
Yayımlandığı süre boyunca aydınlanmanın önemli bir kalesi olan Oluşum’un tüm yazılarının şimdi internet ortamında PDF olarak yükleniyor olması çok sevindirici. Ve aydınlanmaya büyük bir katkı. Kutluyorum Kadıbeşegil Ailesini…