Güncel gündemden taşmadan, kazanım
ve dönüşümlerde, özet anımsamalar…
Dini nikah…
Şer’i hukukta kadın nikah masasında oturmaz. Vasisi tarafından temsil edilir… Malum bir Emir sarayında yapılan törendeki nikah masasında ; imam, Emir’in damat oğlu ve gelin kızın babası, oturuyorlardı...
Baba, rızasıyla kızını Emir’in oğluna verdiğini, oğul da, eş olarak kabul ettiğini beyanla, nikah tamamlanmış oluyordu. Erkek erkeğe bu nikah, o yıllarda basında da, haberli ve fotoğraflıydı.
Modern nikah…
Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği, 4 Ekim 1926’ya kadar, Türkiye’de şer’i hukuk hükümleri geçerliydi… Kadın nikah masasına oturmaz, iradesi sorulmazdı. Ta ki, Atatürk’ün nikahı kıyılana kadar!
Atatürk 29 Ocak 1923’de İzmir’de evlendi.
Masada Atatürk, Latife Hanım ve tanıklar vardı… Atatürk’e, Latife Hanımı eş olara kabul edip etmediği, Latife Hanıma da, Atatürk’ü eş olarak kabul edip etmediği soruldu. Tıpkı bugün kıyılan nikahlarda olduğu gibi…
TMK. daha yürürlüğe girmeden çağdaş nikahın yolu ilk defa Atatürk tarafından açıldı. Kadın haklarında ilerleme… seçme seçilme ve her alanda eşitlik süreci, bu nikahla başladı.
Sonradan yürürlüğe giren TMK. ile ; talak, çok eşlilik ve harem geleneği kaldırıldı. Kadınlara boşanma hakkı tanındı. Ama malumlarda ve kimi topluluklarda talak (boş ol) ile boşanma, geçerliliğini korudu…
Hatta uykuda bile, boşanmak mümkündü!
Kalküta’nın bir köyündeki Süheyla Hanım, bir boşboğazlık yapar. Kocasının uykusunda üç defa ‘boş ol’ dediğini anlatır, etrafa yayılır…
Fısıltı gazetesiyle din adamlarının kulağına gider. Ve, çiftin boşanmış sayılacağı kanaatına varılır. Fetva üzerine de, birbirini çok sevdiğini söyleyen çift, zorla boşanma zorunda kalır…
***
Erkekler, Kadınlar bir arada…
İpek Çalışlar, Latife Hanım kitabında ;
Atatürk, eşiyle sık sık gezilere çıkardı. Bütün Anadolu’yu dolaştığı halde “Tek bir kadın yüzü görmediğinden” yakınırdı der…
Evlilikten bir süre sonra, Edremit’e geldiler…
Muhafazakar bir yerdi ama, kadınlar ilk defa peçesiz olarak Atatürk’ü karşıladılar... Atatürk ilk defa yanında kadınlar olduğu halde halka hitap etti. İlk defa kadınlar burada erkeklerle birlikte… Atatürk’ün sofrasında oturdular.
Edremit’te halk Atatürk’ü misafir etmek için heyecanlıydı… Kurumlara bağış yapmaktan,
ya da her biri 5’şer adet kurban kesmekten
söz ediyordu… Oysa Atatürk diyordu ki :
benim hanımlarla erkekleri bir arada görmem,
değil ki beş… bin kurbana bedeldi!
Toplantılarda kadınlar…
İlk defa İzmir’de toplanan “İktisat Kongresi” yeni rejimin ilk kadınlı toplantısı oldu.
Atatürk, eğitim ve öğretim birliği düşüncesini,
1 Mart 1923’günü ilk defa mecliste dile getirdi. Ulus’taki Meclis binasına ilk defa dinleyici olarak bir kadın geldi : Bu, Latife Hanımdı.
***
CHP…
Cumhuriyet kazanımlarından, onun ayrılmaz eklerinden ve kadın kazanımlarından ödün vermez…
Gol, futbolda yegane gayedir… Siyasette ise, hak hukuk adalet ve refah yegane gayedir. CHP’nin yasa teklifi bir genelleme şeklinde
olsa da, özünde : fiilen kullanılan ve gerçek hayatta, hoşgörüyle karşılanan başörtüsüne…
Özgürlük kesinliğinde ve dönüşüm ekseninde yasal güvence (“de facto” - “de jure”) vermek, bu alandaki istismarın… sürmemesini istemek.
İçindekilerde bile… bu önemsizleştirmek, niye?
Sürsün diye mi yine !