Bugün 16 Ekim… Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Günü…
Ve bugün herkesin gıda israfını bir kez daha düşünmesi gereken gün. Uluslararası SlowFood’un Kurucu Lideri Carlo Petrini, gıda israfının sadece gelişmiş ülkelerde değil, tüm dünyada yaygın bir sorun olduğuna dikkat çekmiş ve “Dünyadaki gıda üretimi 14 milyar insanı besleyebilir ama şu anda on insandan biri aç, on insandan biri temiz su bulamıyor” demişti.
FAO rakamlarına göre şu anda 800 milyondan fazla insan ciddi derecede yetersiz beslenmeden muzdariptir; ve insan tüketimine yönelik gıdanın üçte biri israf ediliyor ve kaybediliyor. Özetle çöp oluyor.
Gıda israfı çevreyi, ekonomiyi, gıda güvenliğini ve beslenmeyi olumsuz etkiliyor. Sorunla başarılı bir şekilde başa çıkmak önümüzdeki yıllarda büyük bir zorluk olmaya devam edecek.
FAO bazı “şok” edici rakamlar açıkladı kısa bir süre önce… Bir bölümünü 16 Ekim nedeniyle paylaşıyorum:
1. Her yıl üretilen ve insan tüketimine yönelik gıdanın yaklaşık üçte biri (yaklaşık 1,3 milyar ton ve değeri 1 trilyon ABD doları) israf ediliyor veya kayboluyor. Bu 3 milyar insanı doyurmaya yetiyor.
2. Gıda israfı, su kaynağımızın dörtte birinin yenilmemiş gıda olarak israf edilmesine neden oluyor. Bu, 172 milyar dolarlık suyun boşa harcanmasına denk geliyor.
3. Gıda yetiştirmek için kullanılan tüm kaynaklar dikkate alındığında, gıda atıklarında tatlı suyun yüzde 21’i, gübrelerin yüzde19’u, ekili arazilerin yüzde18’i ve çöp depolama alanlarının yüzde 21’i kullanılır.
4. İsraf edilen gıdanın üretiminde kullanılan su, kişi başına günde yaklaşık 200 litre olmak üzere 9 milyar insan tarafından kullanılabilir.
5. Şu anda israf edilen yiyecekler Avrupa’da 200 milyon, Latin Amerika’da 300 milyon, Afrika’da 300 milyon insanı besleyebilir.
6. Tüketicilerin kişi başına düşen atık miktarı Avrupalılar ve Kuzey Amerikalılar için yılda 95-115 kilogram arasındayken, güney ve güneydoğu Asya’da bu oran 6-11 kilogram arasında.
7. Gıda kaybı ve israfı, yılda yaklaşık 4,4 gigaton sera gazı emisyonuna neden oluyor.
8. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler her yıl sırasıyla 670 ve 630 milyon ton olmak üzere hemen hemen aynı miktarda gıdayı israf ediyor veya kaybediyor. Bunun yaklaşık 88 milyon tonu yalnızca AB’de bulunuyor.
9. Gıda grubuna göre bakıldığında, yıllık kayıp ve atıklar kabaca tahıllarda yüzde30, kök bitkilerde ve meyve ve sebzelerde yüzde 40-50, yağlı tohumlar, et ve süt ürünlerinde yüzde 20 ve balıkta yüzde 35’tir.
10. Yüzyılımızın ortalarına gelindiğinde dünya nüfusu 9 milyar kişiye ulaşacak. O zamana kadar, bu talebi karşılamak için gıda üretiminin bugünkü seviyelere göre yüzde 70 oranında artırılması gerekiyor.
11. Gıda kayıpları, çiftçiler için gelir kaybına, tüketiciler içinse daha yüksek fiyatlara dönüşüyor ve bu da bize gıda israfını azaltma konusunda ekonomik bir teşvik sağlıyor.
12. Gelişmekte olan ülkelerde kayıpların yüzde40’ı hasat sonrası ve işleme aşamalarında meydana gelirken, gelişmiş ülkelerde kayıpların yüzde40’ından fazlası perakende ve tüketici düzeyinde meydana gelmektedir.
13. Perakende düzeyinde, görünüşe önem verilmesi nedeniyle büyük miktarlarda gıda israf ediliyor. Tüm ürünlerin yarısı, yenemeyecek kadar “çirkin” olduğu düşünüldüğü için ABD’de çöpe atılıyor; bu da 60 milyon ton meyve ve sebze anlamına geliyor.
14. Çin’den daha büyük bir alan ve dünyadaki tatlı su kaynaklarının yüzde25’i, hiçbir zaman yenmeyen gıdaların yetiştirilmesi için kullanılıyor.
15. Çin’de her yıl 35 milyon tondan fazla gıda (ülkenin toplam gıda üretiminin yaklaşık yüzde6’sına denk geliyor) kaybolmakta veya israf edilmektedir. Çin kültüründe ev sahiplerinin misafirlerine konukseverlik göstermek için daha az yemek yerine daha fazla yemek sipariş etmesi nedeniyle yiyecek kaybı öncelikle restoranlarda ve evlerde meydana geliyor.
16. Süpermarketlerdeki promosyonlar daha fazla gıda israfına yol açabilir; Paramızın karşılığında daha fazlasını aldığımızı düşünürsek, ihtiyacımız olmayan daha fazla yiyecek satın alabiliriz.
17. Görünüşe çok fazla önem veren kalite standartları nedeniyle, ürünler bazen hasat edilmeden çürüyor.
18. Avrupa’da yakalanan balıkların yüzde40-60’ı süpermarket kalite standartlarını karşılamadığı için atılıyor.
19. ABD’de organik atıklar, karbondioksitten 80 kat daha fazla ısıtma gücüne sahip bir sera gazı olan metan emisyonunun en büyük kaynağıdır.
20. Sosyal medya fenomenlerinin aşırı yemek yerken çekilmiş videolarını canlı yayınladığı “Mukbang” gibi yeni ortaya çıkan internet trendleri aşırı gıda israfına yol açıyor.
***
İsterseniz 16 Ekim Dünya Gıda Günü kutlu olsun….