Çocukken büyüklerin dillendirdiği, çok da kaale almadığımız lakin sonrasında basit anlatımlı sınıfsal bir tespit olduğuna kanaat getirdiğimiz bir söz vardı: Biri yer biri bakar, kıyamet ondan kopar!
Gel gör ki, kıyamet kopmadığı gibi gelir eşitsizliği ya da gelir dağılımındaki adaletsizlik, bu sözü duyduğumuzdan beri yerinde saysa yine iyi, artarak devam ediyor. Yeryüzünde yoksullar daha da yoksullaşıyor, zenginler daha da zenginleşiyor, biri aşağıya diğeri yukarıya doğru giderken aradaki makas giderek açılıyor, gelir dağılımı daha da adaletsizleşiyor. Ve bu küresel adaletsizlikte Türkiye’nin yeri, (OECD verilerine göre), Şili ve Meksika’dan sonra dünyanın sondan üçüncüsü. Gelir dağılımı adaletsizliğinde dünyanın hali ‘vah’sa yani, bizim durumlar vah ki ne vah…
İşte bu minvalde bir tartışmadan bir parmak bal tattık geçen günlerde. Tartışılsa da Paris katliamının gölgesinde kaldı Ali Koç’un ‘Tolstoyvari’ çıkışı. Türkiye’nin en zenginlerinden birinden kapitalizm karşıtı cümleler duymak, ‘soğan cücüğü yemeği zenginlik addeden’ bir ırkın ferdi olarak, yaramıza merhem olmasa da gönlümüze reiki sıcaklığı hissettirmişti oysa!
Aristokrat/varlıklı bir ailenin çocuğu olarak Rusya'nın Tula şehrindeki Yasnaya Polyana adlı konakta doğan, aradığını bulamayan ruhunun çalkantılarını yaşadığı dönemin toplumsal siyasal yaşamıyla harmanlayıp ölümsüz eserler yaratan Tolstoy’un “Etrafımı çeviren bu kadar haksız bir sefalet içinde manasız ve haksız bir lüks, bana her gün daha ağır geliyor. Yasnaya Polyana'daki hayatımı zehirliyor” sözleri kadar vurucu olmasa da Koç’un, ‘kendi varlık nedeni olan’ kapitalizmi sorgulaması elbette değerliydi.
“Eşitsizliğin ortadan kalkması için kapitalizmin ortadan kalkması gerekir. Ben en azından eşitsizliğin minimum seviyeye indirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Gerçek sorun kapitalizmdir. Bill Gates diyor ki, 100 bin dolarla siz sıtma ile mücadele edebilirsiniz. Bir insanın saçlarının dökülmesine karşı kellik ilacı için büyük paralar dökülürken insanları öldüren sıtmaya karşı mücadele saç dökülmesine karşı mücadeleden daha zayıf kalıyor. Eğer bu problemlere eğilmezsek sonuçta günlük hayatta karşılaştığımız bu olumsuz şeyler kaçınılmaz olacak.
Küreselleşmenin insan tarafı yok. İkinci Dünya Savaşı’ndan beri en büyük göç dalgasıyla karşı karşıyayız. 60 milyon insan evini terk etti ve kötü insan hakları altında düşük ücretlerle çalışmaya hazırlar. Burada özgür olarak serbest olarak dolaşamayan tek unsur insan” diyordu Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi Ali Koç.
İkinci Dünya Savaşı’na göre gelirin 50 kat arttığını, ancak gelir dağılımına bakıldığında büyük bir ayrım olduğunu vurgulayan Ali Koç’un “Buradaki eşitsizliği anlamak için Einstein olmaya gerek yok. Eşitsizliği asgari düzeye indirmek için yapılacak çok fazla senaryo var. Paradigmalar değişmeli” cümlesindeki senaryoların, değişmeli dediği paradigmaların ne olduğunu/olacağını henüz bilemiyoruz elbette. Şubat ayında da Antalya'daki "G20 - OECD Nitelikli Çıraklık ve İşbaşında Eğitimin Teşviki" konferansında da benzer bir çıkış yapıp… Ücretlerin giderek düşmesiyle gelir dağılımındaki adaletsizliğin artmasını eleştirmesinden… "Şahsen 6 ve 8 yaşında iki çocuk sahibi bir baba olarak çocuklarımızın geleceğinden, bu gidişata baktığımız zaman, endişe duymamak mümkün değil diye düşünüyorum. Eminim bu da hepiniz için geçerlidir" vurgusundan hareketle, ünlü işadamının nasıl bir sistem önerdiğini gerçekten merak ediyorum doğrusu. Kapitalizmin yerine insanlığı ve dünyayı sömürü düzeninden kurtaracak bir sistemin (örneğin sosyalizmin) önerildiği anlamına mı geliyor sözleri, yoksa kapitalizmin ehlileşerek (refah devleti gibi) daha toplumsal kaygılarla işler hale getirilmesi anlamını mı? Hürriyet yazarı Uğur Gürses’in dediği gibi Ali Koç’un sözleri ‘vicdanlı kapitalizm’ çıkışı mı, yoksa hiç bilmediğimiz başka bir yol mu?
Ali Koç’un kapitalizm karşıtı sözlerine ileri gidip Tolstoyvari çıkış dedik ama Marksizm'den etkilenip mülkiyet konusunda radikal fikirler geliştirmekle kalmayıp bütün servetini köylülere dağıtarak onlar gibi yaşamış bir Tolstoy olacağını elbet ki beklemiyoruz. Sosyal medyada müthiş prim yapan sözleri, ‘Koç’un aslında gizli gizli devrimi hayal ettiği’ şakaları, ‘Koç’un içinden Che çıktı’ twetleriyle yetiniyoruz şimdilik.
Ve Ali Koç’un… “21. yüzyılda Kapital” isimli toplumsal eşitsizlik üzerine yazılmış 685 sayfalık kitabı Batı dünyasında epey ses getiren, Marksizmle en küçük bir alakası olmadığını, hatta Marks’ı hiç okumadığını söylemesine rağmen, “modern çağın Karl Marx’ı” şeklinde adlandırılan Fransız iktisatçısı Thomas Piketty’den… Ya da ipliği pazara çıkmış kapitalizme yönelik eleştirileri, IMF ve Dünya Bankası politikalarını yerden yere vurmasıyla tanınan, 2001 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi, Clinton’ın da bir dönem ekonomi danışmanlığını yapmış Joseph E. Stiglitz’in Neo-Keynesyen görüşlerinden etkilenmiş olabileceğini varsayarak, Stiglitz’in size de tanıdık gelecek popüler kapitalizm anlatısından bir bukleyle kapatıyoruz mevzuyu…
“Ben Kapitalizm! Küçük kızlarınızı Barbie Bebeklerle büyüttüm, bugün sizden estetik operasyon için para istiyorlar diye neden şaşırıyorsunuz! Çıkarlarım uğruna kocaman bir moda endüstrisi yarattım! İstediğimi de elde ettim, 17 yaşındaki kızların çoğu dış görünüşlerinden rahatsız.
Ben Kapitalizmim! Bir kadının bir moda dergisini 15 dakika karıştırması kendi vücudunu beğenmemesine yetiyor!
Ben Kapitalizmim ve bakış açınızı öyle bir değiştirdim ki, hırsız bir CEO'nun hayat hikâyesi sizin için “azim ve başarı hikayesi” olabiliyor.
Ben Kapitalizmim ve ortalama bir insanın günde 5,5 saat TV izlediği, kitap okumadığı, tiyatro ve sinemaya çok az gittiği bir toplumda alaşağı edilmek gibi bir kaygım yok!
Ben Kapitalizmim ve Steve Jobs tabii ki çok önemli biriydi, ancak %1'inizin ihtiyacı olan makineleri 3. Dünya Ülkelerinde, ucuz işçilerle üretmekte çok başarılıydı. Elbette bütün kapitalistler birer “aziz” gibi konuşacaklar, tıpkı Bill Gates gibi, 150 milyon dolarlık 66.000 m2 bir evde yaşayan bir aziz!
Ben Kapitalizmim ve benim yüzümden ortalık miras kavgaları yüzünden kanlı bıçaklı olmuş akrabalarla dolu. Her yıl 20 milyon çocuk açlıktan ölürken siz bir koşu bandının üstünde fazla yağlarınızı eritmek için ter döküyorsunuz!
Ben Kapitalizmim ve benim yüzümden dünyada 600 milyon obez ve 1,4 milyar aç insan var! Ben Kapitalizmim ve Starbucks için kahve üreten bir çiftçinin oradan bir bardak kahve satın alabilmesi için 3 gün çalışması gerek!
Ben Kapitalizmim ve Uzak Doğu'da 6-12 yaş arası kızlar 200 Dolar gibi komik bir paralarla seks kölesi olarak satılıyorlar.
Ben Kapitalizmim ve “serbest piyasa ekonomisi” dünyanın en büyük yalanı. Ben Kapitalizmim ve Amerikalıların % 24'ü eğer milyarder olmaları için bütün ailelerini reddetmeleri gerekecekse, bunu yapabileceklerini söylüyor.
Ben Kapitalizmim ve kadınlara sesleniyorum! Lütfen birer obje haline geldiğinizi aklınıza getirmeden Victoria's Secret'a koşun. Victoria's Secret ülkelerine Türkiye de eklendi, avuç içi kadar çamaşıra 80 Dolar verince çok mutlu olacağınızı garanti ediyorum!
Ben Kapitalizmim ve 15 yaşındaki bir çocuğun iPad alabilmek için böbreğini sattığını duyunca zevkten dört köşe oldum!
Ben Kapitalizmim ve Madonna'nın sadece Londra'da 8 evi var, ortalama 600 evsize barınak olabilecek büyüklükte.
Ben Kapitalizmim ve Tayland'da Disney fabrikası için çalışan bir çocuğun Disneyland'e girecek parayı çıkarması için 55 gün çalışması gerek. Afrika kıtası dünyanın altın rezervlerinin % 90'ını elinde bulundurmasına rağmen, dünyada sadece 4 tane Afrikalı milyarder var.
Ben Kapitalizmim ve Afrika kıtasından her sene 8,5 milyar $ değerinde pırlanta çıkıyor, kıtanın açlık sorununu çözmeye yetecek miktar.
Ben Kapitalizmim ve siz pırlantalara bayılırsınız, Hindistan'da 1 milyon kişi günde 1,2 dolar kazanarak o pırlantaları üretiyorlar. Dünyayı sarışın kadınların güzel olduğuna inandırdım, bu yüzden Asya kıtasında 300 milyon kadın düzenli olarak beyazlatıcı sabun kullanıyor.
Ben Kapitalizmim ve sizin hayatlarına özendiğiniz Hollywood yıldızlarının % 64'ü kokain bağımlısı.
Ben Kapitalizmim ve yılda 20 milyon çocuk açlıktan ölürken siz aynı tişörtü haftada iki kez giymeye utanıyorsunuz.
Ben Kapitalizmim ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, artık farkına varın, taptığınız tek tanrı benim!’
Ben Kapitalizmim ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, Müslümanlar 5 yıldızlı Kabe manzaralı otellerinde, “ibadet” ederlerken? Ben Kapitalizmim ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, bütün dünya Hıristiyan bayramı Noeli sırf alışveriş yapıp eğlenmek için “kutlarken” ABD'de 7 milyon evsiz insanın olduğundan kimsenin haberi yok çünkü TV'de gördüğünüz Amerikalıların hepsi havuzlu villalarda yaşıyorlar.
Ben Kapitalizmim ve yine başardım! Bütün kadınları dolapları tıka basa dolu olduğu halde giyecek hiçbir şeyleri olmadığına inandırdım.
Ben Kapitalizmim ve bankacılar benim evlatlarım. Amerikalıların % 85'i eğer ekonomik durumlarını iyileştirebilecekse faşist bir hükümeti seçebileceklerini söylüyor. İşte bu kapitalin gücü!