Elektronik ticaret (e-ticaret) dediğimiz zaman aklımıza ilk olarak “internet üzerinden yapılan alışveriş” geliyor. Oysa literatürde sadece internet üzerinden yapılan alışveriş değil, telefon, faks, teleks, radyo, televizyon vb. her türlü elektronik ve dijital ortamda yapılan, tanıtım, pazarlama, satış ve tahsilat işlemleri elektronik ticaret kapsamına giriyor.
Günümüzde e-ticaret hacmi önemli boyutlara ulaşmış durumda. Türkiye’de 2012 yılında gerçekleşen e-ticaret hacmi 31 milyar liraya. Bu rakamın 2015 yılında ikiye katlayıp 62 milyar liraya çıkacağı tahmin ediliyor. Her ne kadar rakamlar büyük gibi gözükse de Dünyada gerçekleşen e-ticaret hacmiyle kıyaslandığında arada uçurum var. Günümüzde Dünyada gerçekleşen e-ticaret hacmi ise 10 trilyon doları aşmış durumda.
E-ticaretin boyutları bu kadar büyük olunca Maliye’nin ilgisiz kalması düşünülemez. Aslında Maliye uzun zamandır e-ticareti mercek altına almıştı, ancak hem e-ticaretteki vergilendirme sorunlularından hem de ekonomi politikalarınındın ötürü bu alandaki kayıt dışılığa bile bile göz yumuyordu. Bundan sonra işler değişiyor. Öncelikle vergilendirme sorunun çözümü için adım atıldı, daha sonra da denetim mekanizması işletilerek bu alandaki kayıt dışı kontrol altına alınacak.
Geleneksel ticarette, faaliyetlerin yürütüldüğü bir şirket merkezi ve üretim, depolama, satış, pazarlama ve tahsilatın gerçekleştirildiği fiziki mekanlar vardır. Bunlara bağlı olarak da vergi kanunlarında tanımlandığı şekli ile vergilendirme gerçekleştirilir. E-ticarette ise vergilendirme bu kadar basit değildir. Sanal mağazalar dünyanın herhangi bir yerindeki “server” lar üzerinden çok rahatlıkla kurulabilmekte ve fiziki mekan olmadığı için de tespiti güç olmaktadır. Konuyu daha iyi kavrayabilmek için bir örnek verelim;
Türkiye’de yaşayan bir vatandaş, vergisel avantajların çok olduğu “Cayman Adalarında” internet üzerinden şirket kurarak sanal mağaza açar. İşçilik maliyetleri düşük olduğu için üretimini Çin’de yaptırır. Ürettiği malları Belçika’da depolar. Tüm bunlardan habersiz olan müşterimiz Almanya’da internet üzerinden siparişini verip ürünü teslim alır. Şimdi bu durumda, elde edilen kazancı kim vergilendirecek? Ticareti yapanın ikamet ettiği Türkiye’mi? Sanal mağazanın kurulu olduğu “Cayman Adaları mı? Malın üretildiği Çin mi? Ucuz depolama hizmeti sunan Belçika mı? Yoksa parayı verip ürünü satın alanın oturduğu Almanya mı? Olmaz demeyin, oluyor! Hatta daha karmaşık işlemler dahi var. Tabi bu sorunu çözebilmek için öncelikle bu faaliyeti tespit etmeniz gerekiyor.
Ülkemizde gerçekleştirilen e-ticaretin büyük bölümü kayıt dışı. Özellikle internet üzerinden yurtdışından yapılan alışverişlerde değeri 75 Avro’ya kadar olan ürünlerden vergi alınmıyor. Hal böyle olunca da gerçek değeri yüksek olan birçok ürün düşük bedelle fatura edilerek vergisiz olarak ülkeye giriş yapıyor. Ayrıca internet üzerinden sanal mağazalar aracılığı ile gerçekleştirilen ticaretin büyük bölümü de kayıt dışı. Maliye, kayıt dışı ile mücadele politikaları çerçevesinde e-ticareti mercek altına aldı. Şayet siz de internet üzerinden alışveriş yapıyorsanız, önümüzdeki günlerde Maliye sizin de kapınız çalacaktır.