Her akşam merakla Türkiye’deki Covit-19 rakamlarının açıklanmasını bekliyoruz. Açıklamaları herkes kendi meşrebince yorumluyor. Ama bir grup “İnfodemi” hastaları var, hemen sınırlı istatistik bilgileri ile rapor falan da yayınlıyorlar ve felaket tabloları çiziyorlar. Bunların bir kısmını gece de TV ekranında görüyor ve hemen zaplıyoruz.
Lisans eğitimim sırasında Prof. Nazif Akçalı hocamızı her akşam anımsıyorum: Yalan üç bölümdür derdi; yalan, kuyruklu yalan ve istatistik…
İstatistiklerin doğru okunması için bilimsel makale ararken aradığım yazı dün BBC Türkçe’den geldi. Yazıda; “İtalya, koronavirüs salgınında en fazla ölümün yaşandığı ülke olmasının da etkisiyle diğer birçok ülkede kıyaslama ölçütü olarak görülüyor. Ancak İtalyan istatistik uzmanları, dünya genelindeki mevcut verilerin doğrudan kıyaslamalara elverişli olmadığı görüşünde” diyordu.
BBC Muhabiri Övgü Pınar’ı kutluyor ve yazısından bir bölüm aktarıyorum:
.jpg)
İtalyan Uluslararası Siyaset Çalışmaları Enstitüsü'nden (Ispi) araştırmacı Matteo Villa, “Türkiye'nin de aralarında bulunduğu birçok ülkede 'İtalya gibi olur muyuz?' sorusu soruluyor. Şu aşamada, farklı ülkelerden gelen verileri kıyaslamak anlamlı mı, yoksa elmalarla armutlar birbirine mi karışıyor?” sorumuza şöyle yanıt verdi:
“(Salgının) ilerleyiş eğrisi tüm ülkelerde aynı şekilde gitmiyor. Bazılarında daha hızlı, bazılarında daha yavaş ilerlediğini görüyoruz. Uluslararası kıyaslamalara baktığımızda evet, elmalarla armutları karıştırıyoruz." Matteo Villa, ölüm oranlarının ülkelere göre değişmesinde her ülkenin farklı test stratejisi uygulamasının etkili olduğunu vurguladı.
Villa, vaka ve ölüm sayılarının yapılan test sayısına ve semptomsuz ya da az semptomlu kişilerin de tespit edilebilmesine bağlı olarak değiştiğine dikkat çekti ve “Bu nedenle bu yüzdeleri kıyaslama aracı olarak kullanamayız” dedi.
İtalya genelindeki ölümlerin yüzde 58'i kuzeydeki Lombardiya bölgesinden. Lombardiya'da ölüm oranı yüzde 16 ile İtalya genelinin üzerinde görünüyor.
YARASA ÇORBASI VİDEOLARI
Sanmayın ki Infodemi ruh hastaları sadece bizde var. Dünyanın her yerinde mebzul miktarda bulunuyorlar. Dün yine geldi; Vuhan'da Çinlilerin yarasa yediğini gösterdiği öne sürülen videolar hızla yayılmaya devam ediyor.
Bunlardan birinde Çinli bir kadının kameraya gülümseyerek yarasa yediği ve tadını tavuk etine benzettiği görülüyor. Bu video sosyal medyada küfür kıyamet. En baştan beri irüsün Çinlilerin yeme alışkanlıkları nedeniyle yayıldığını savunanlara da gün doğdu. En meşhur gıda bilimcileri; istedikleri kadar “gıdadan virüs bulaşmaz” desinler. Infodemiler dinler mi?
BBC’den öğreniyoruz ki, gerçekte videonun kaydedildiği yer Vuhan değil. hatta Çin bile değildi. Video, popüler blog yazarı ve seyahat programcısı Vang Mengyun tarafından Batı Pasifik'teki Palau adasında 2016'da çekilmişti.
Salgının ortaya çıkmasının ardından video tekrar sosyal medyada paylaşılmaya başladı, fakat bu sefer yanlış bir şekilde salgına atfedildi. Bunun üzerine videoyu çeken Vang Bey, “Sadece oradaki halkın günlük yaşamını göstermek istemiştim” dedi, yarasaların virüs taşıyabileceğini bilmediğini söyledi ve videoyu sildi.
Koronavirüs salgınının Vuhan'daki balık pazarında yasadışı bir şekilde ticareti yapılan yaban hayvanlarından kaynaklandığı düşünülüyor elbette… Ama ben hâlâ olayın sağlık kapitalizmi olduğu kanısındayım.