Ulusal Süt Konseyi çiğ inek sütü için 1 lira referans fiyat belirlemiş bulunuyor.Bununla birlikte sanayici referans fiyatı tavan fiyat olarak görürken, üretici bunun taban fiyat olduğunu söylüyor. Hiçbir bağlayıcılığı ve yaptırımı olmayan, tavsiye niteliğindeki referans fiyatla ilgili bu tartışma, piyasadaki belirsizliği daha da derinleştiriyor. Aslında sütünü bu fiyattan satabilen üretici sayısı ise çok az, büyük bölümü yine 75-80 kuruştan satmak zorunda kalıyor. Çiğ süt fiyatı yılbaşına kadar 1 liraya sabitlenirken yem fiyatları yükselmeye devam ediyor. Sütün 1 lira olmasının hemen ardından hammaddesi ithal edildiği gerekçesiyle yem üreticileri, dolardaki artışı bahane ederek yem fiyatlarına zam yaptı. Böylece çiğ süte on ay sonra yapılan 10 kuruşluk fiyat artışı anında buharlaşmış oldu.
ULUSAL SÜT KONSEYİ NEYE YARAR?
Aslında Ulusal Süt Konseyi yapısı ve yönetmeliği gereği piyasa düzenleyici bir konuma sahip değil. Bu yetki Et ve Süt Kurumu'na verilmiş durumda. Ancak Et ve Süt Kurumu’nun mevzuat ve organizasyonla ilgili çalışmaları henüz tamamlanmamış bulunuyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ise süt tozu ve okul sütü gibi desteklerle piyasayı düzenlemeye çalışıyor, ancak bu enstrümanların piyasa yapıcı bir rolü olmadığı uzun zamandır biliniyor.
Süt günlük işlenmesi gereken bir hammadde olduğundan üretici sütü satmak zorunda. Bu bulanık ve karmaşık yapı ise sanayicinin işine geliyor. Belirlenen referans fiyatı, tavan fiyat olarak değerlendirebiliyor, bu fiyata bağlı kalmaksızın süt toplayabiliyor..
Kısaca,sütte sömürü düzeni acımasız devam ediyor.Üretici para kazanamıyor, ancak et sanayicisi, süt sanayicisi ve yem sanayicisi karlarını katlıyor. Türkiye'nin birçok yerinde sütün 90 kuruşun da altında 70-75 kuruşlara satılıyor.
Üreticiyi korumak amacıyla devlet,sıcak süte 4 kuruş, soğutulmuş süte 9 kuruş destekleme primi ödeniyor. Bununla birlikte soğuk süt primi bu günlerde 6 kuruşa düşürüldü.
SÜT ÜRETİCİLERİ İÇİN ÇÖZÜM NE?
Yapılması gereken ilk iş, piyasa fiyatıyla üreticinin maliyetleri arasındaki fark kadar süt primleri verilmesidir. Ancak salt prime bağlamak çözüm değil.Destek ne kadar artarsa sanayici de o oranda fiyat düşürüyor. Fiyat belirlenirken bu destekler düşüldüğü için üreticiye pek yansımıyor. Diğer yandan Et ve Süt Kurumu, mevzuat ve organizasyonla ilgili çalışmalarını hızlı tamamlayarak piyasadan süt çekmelidir.
Temelde çözüm,üreticilerin kooperatifleşerek sanayileşmesidir.Bu bağlamda neler yapılmalıdır?
· Kooperatif yasaları,tek bir yasaya indirgenmelidir.
· Tarımsal amaçlı kooperatiflere gelir için Çiftçi Kayıt Belgesi verme hakkı verilmeli, pazarladığı ürünlerde KDV yüzde 1’e düşürülmeli ve en az 10 yıl süreyle Üst birlikleri olan birim kooperatiflere kurumlar vergisi muafiyeti sağlanmalıdır.
· Tarımsal Kooperatif örgütlenme ile ilgili tek bir bakanlık sorumlu olmalıdır ve ürüne dayalı tarımsal kooperatifleşme olmamalıdır.
· Kooperatiflere finans sağlayacak bir Kooperatifçilik Bankası Kurulmalıdır
· Tarımsal amaçlı kooperatifler ilçe ya da büyük belde/köy temelinde örgütlenmelidir.