Theodor Adorno’nun kitabı “Minima Moralia”'ya göre bu çağın ahlaksızlığının nedeni, her şeye karşı duyduğu sevgisiz bir umursamazlıktır veya rahatsız bir vicdanla da olsa sahip olduğu şeylere tutunmak isteyenlerin ideolojisi... kitapta en çok akılda kalan "yanlış yaşam doğru yaşanmaz" sözüdür… ülkemizin şu an içinde bulunduğu durumu anlatıyor bu sözler adeta… günümüzün berbat ortamından bunalanlar için okunması gerçekten önemli bir kitap…
1951'de yayımlanmış bu kitap, yani biz Avrupa’nın hayli gerisinden geliyoruz, onlar epey aşmış bu kontrolsüzlüğü, biz ise şimdilerde pençesindeyiz bunun. Kitap Theodor W. Adorno'nun başyapıtı olarak kabul ediliyor. Adorno bu kitapta bir anlamda ilgilendiği tüm konuları -felsefi meseleler, gündelik yaşam, siyaset, edebiyat ve müzik, faşizm, ırkçılık, tahakküm, işçi hareketinin tarihi ve sorunları vb.- ele almış ve değerlendirmiş. Kitap bazıları uzun, bazıları kısa bölümler şeklinde yazılmış. İYTE Mimarlık Fakültesinde ve Genel Kültür Bölümünde verdiğim “Profesyonel Etik” ve “Liderlik” dersinde sık kullandığım bir kitaptı bu ama İYTE etiğe ihtiyaç duymamış olmalı ki bu dersleri kaldırıverdi!
Kitabın iç-alt başlığı "Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar" dır. Bu alt başlık hem Adorno'nun kişisel tarihini açıklamak hem de o tarihlerden itibaren şekillenmeye başlamış olan toplumsal yaşamı ortaya koymak bakımından oldukça anlamlı bir başlık. Bize de çok uymakta. Modern yaşamın geldiği noktada yaşam yabancılaşmanın vardığı boyutlar itibariyle sakatlanmıştır ve öte yandan Adorno Nazi iktidarıyla sürgünlükte yani kişisel anlamda da ayrıca sakatlanmış bir yaşam içinde olduğunu vurgulamakta. Bölümler, hem bu genel hem de özel tarihin izlerini sürerek okunabilmekte. Çünkü en genel anlamda bu kitap, Adorno'nun kendi deyişiyle, "kederli bir bilim" olan ve çoktan unutulmuş olan "doğru yaşam öğretisi" hakkında bilgi vermekte, bize entelektüel labirentlerde gezme olanağı sunmakta.
Bu doğrultuda kitap yer yer umutlu arayışları dile getiriyor ve yer yer de karamsar ve kederli bir çıkışsızlığı dillendiriyor. Kitap en genel anlamda Etik hakkındadır diyebiliriz bu nedenle, etik de benim konum olduğu için çok severim bu kitabı. Pek çok başka tartışma ve önermeyle birlikte, Adorno'nun tüm eleştiri ve değerlendirmesini kitaptaki benim de çok sevdiğim şu sözleriyle özetlemek mümkün: "Yanlış yaşam doğru yaşanmaz"
Minima Moralia, varoluşçuluk ve psikoanaliz gibi bir dizi düşünce disiplininin yanı sıra; Aristo’nun Magna Moralia’sıyla başlayıp Kant, Nietzsche, Heidegger gibi birçok düşünürle yapılan eleştirel diyalogun ürünü olarak görmekteyim. Adorno'nun kendine özgü yöntemi, bu kitapta yine tamamen özgün olan uslubuyla kendini gösteriyor. Özel alandan genel tarihe ve özneyle ilgili tüm disiplinlere uzanan bir açıklama yelpazesi kullanıyor ve buradan hareketle çıkarımlarını felsefeye doğru keyifle geliştiriyor.
Adorno, amacını, "her noktası merkeze aynı uzaklıkta olan bir yazıya ulaşmak" olarak belirtiyor. Minima Moralia, bu amacın hem kullanılan dil hem de kitaptaki konuların genel dağılımı açısından çok özel bir örnek olarak ortaya konulması ve ele geçirilmesi… günümüzün berbat ortamında bunalanlar için okunması gerçekten önemli bir kitap…