Lütfen bu yazıyı okumadan önce şu soruyu kendinize sorunuz:
Bizim çeşmelerimizden akan su nasıl bir su?
Marketlerden aldığımız ürünlerde acaba hangi zararlı kimyasallar var?
Geçen hafta aklı başında yayınların hemen hepsinde “ForeverChemicals ABD İçme Suyunun Yarısını Kirletiyor”başlıklı insanı dehşete düşüren bir haber vardı…
Haberin devamında Forever kimyasalları kanser, yüksek kolesterol, tiroid hastalığı, karaciğer hasarı, astım, alerji ve çocuklarda aşı tepkisinin azalması gibi ciddi sağlık riskleriyle ilişkili
Peki ne olmuştu bu başlığın yayımlanması için: Yeni bir federal araştırma, ABD'deki musluk suyunun neredeyse yarısında ve kentsel musluk suyu kaynaklarının yaklaşık yüzde 70'inde zehirli “sonsuza kadar kimyasallar” bulunduğunu ortaya çıkardı.
Geçen çarşamba günü yayınlanan ve türünün ilk örneği olan federal çalışma, 32 tür per- ve poli-floroalkil maddenin (PFAS) neden olduğu hastalıkların kanıtını bulmak için ABD genelinde hem özel hem de kamusal içme suyu kaynaklarını değerlendirmişti.
PFAS nedir diye sorabilirsiniz haklı olarak: İlk olarak 1930'larda tanıtılan ve lekeye ve suya dayanıklı kumaşlar ve halılar, makyaj malzemeleri, temizlik ürünleri, boyalar ve yangın söndürme köpükleri dahil olmak üzere yüzlerce üründe bulunan 12.000 C ısıya, yağa ve suya dayanıklı bu kimyasal.
Araştırmanın arkasındaki uzmanlara göre, PFAS'a maruz kalmak “küresel bir insan sağlığı sorunudur”; çünkü bu kimyasallar - diğer toksinlerin aksine - yıllarca insan vücudunda kalabilir ve hemen hemen her organ sistemini etkileyerek şu önemli hastalıklar da dahil olmak üzere ciddi hastalıklara yol açabilir: Kanserler, yüksek kolesterol, tiroid hastalığı, sindirim sorunları, karaciğer hasarı, astım, alerji ve çocuklarda aşı tepkisinin azalması.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından 2000 ile 2014 yılları arasında yürütülen bir araştırma, Amerikalıların yaklaşık yüzde 98'inin kanında bir miktar PFAS bulunduğunu ortaya çıkarmış.
Forever kimyasalların varlığı açısından test edilen 716 lokasyonun yaklaşık yüzde 45'inde en az bir PFAS tespit edildi. Kamu ve özel su kaynakları arasında PFAS konsantrasyonları açısından önemli bir fark olmasa da araştırma, kentsel ve kırsal kaynaklar arasında büyük farklılıklar olduğunu ortaya çıkardı.
Harvard T.H.'nin önceki araştırması. Chan Halk Sağlığı Okulu, üreticiler, havalimanları gibi PFAS kirliliği kaynaklarının orantısız konumlandırılmasına atıfta bulunarak, daha yüksek oranda Siyah ve Hispanik/Latin kökenli sakinin bulunduğu topluluklarda yaşayan insanların su kaynaklarında PFAS'a maruz kalma olasılığının daha yüksek olduğunu buldu. Bu topluluklara hizmet veren su havzalarının yakınındaki atık su arıtma tesisleri ve depolama alanları.
Anket, kimyasal madde üreticisi 3M'in, şirketin kamu su sistemlerindeki PFAS kirliliğinden sorumlu olduğunu iddia eden Amerikan şehir ve kasabalarıyla 10,3 milyar dolarlık bir anlaşmaya varmasından birkaç gün sonra geldi. Bu da tam bir Amerikan usulü…
3M'e dava açan su sistemleri baş avukatı Scott Summy yaptığı açıklamada, “PFAS'ın halka sunulan içme suyundan filtrelenmesine yardımcı olacak Amerikan tarihindeki en büyük içme suyu anlaşmasına ulaştık” dedi ve ekledi: “Sonuç olarak milyonlarca Amerikalı, içme suyunda PFAS olmadan daha sağlıklı yaşamlara sahip olacak.”
Son yıllarda ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) bu kimyasalları düzenlemek için adımlar attı ve Mart ayında yeni ulusal su standartlarını duyurdu. Teklif, altı tür PFAS için geçerlidir ve su şirketlerinin, tespit edilebilir düzeyde kansere neden olan kimyasalları sistemlerinden çıkarmasını talep etmesini gerektirecektir.
PFAS HER YERDE!
USC Keck Tıp Fakültesi'nden bir grup araştırmacı tarafından yapılan araştırmada; işlenmiş et ürünleri, çay ve gıda ambalajlarında PFAS adlı kimyasallar tespit edildi.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından finansmanına katkı sağlanan çalışmada, kısaca PFAS olarak bilinen maddelerle bağlantılı yiyecek ve içecek ürünleri tarandı. Çalışmanın sonuçları çeşitli yiyecek ve içecek ürünlerinin PFAS ile kontaminasyon açısından test edilmesi ve izlenmesinin önemine işaret ediyor.
Florlanmış maddeler olarak da tanımlanan PFAS çevrede kendiliğinden indirgenmiyor veya çözülmüyor. Tamamen insan yapımı olan ve 4700’den fazla kimyasalı içeren bu gruba ait maddeler çevrede birikiyor. Bu nedenle de PFAS maddeleri “kalıcı kimyasallar” veya “ölümsüz kimyasallar” olarak da anılıyor.
PFAS grubundaki maddelerden bazıları kansere yol açabiliyor veya kanseri teşvik edebiliyor. Bunun yanında endokrin sistemi üzerinde bozucu etki gösterebiliyor. Öte yandan gıda yoluyla vücuda PFAS alımının insanları akut olarak hasta ettiği düşünülmüyor.
Aslına Nazım Hikmet bunları on yıllar önce çok güzel anlatmıştı:
Onlar ümidin düşmanıdır, sevgilim,/akar suyun, meyve çağında ağacın,/ serpilip gelişen hayatın düşmanı!
***
Yazıyı kaleme alırken gelen bir haber: İsviçre Federal Gıda Güvenliği ve Veterinerlik İşleri Bürosu’nun “aşırı seviyede bor” tespitiyle Beypazarı maden suyu satışına yasak kararı, ortalığı karıştırdı. Yapılan açıklamada yüksek seviyede borun fetal gelişimi ve doğurganlığı etkilediğinin düşünüldüğü belirtilirken, doktorlar ve gıda mühendislerinden bor mineralinin yararlarına da dikkat çekildi, alınan miktarın önemli olduğunun altı çizildi.