Kent, denizin üzerine doğru yayılır ve güzelliğini her zaman bir çiçek gibi sergiler; sanki adım adım inşa edilmiş gibi değil de, heybeti bir anda ve usulca topraktan fışkırmış gibi. Her bakımdan büyük ve dengeli olup büyüklüğü güzelliğini zenginleştirir. Burasının küçük bir mesafeye dağılmış kentlerden oluştuğu da söylenemez. Fakat bir kent ki birçoklarına denk, bir kent ki kendi içinde tutarlı ve uyumlu, insan bedeninin uzuvları gibi parçaları bütünle uyumludur.
***
Kentin hem içinde hem etrafındaki bezenmiş yapılar bir o kadar da çok ve görkemlidir; başka hiç bir yerde bunlardan daha çekici olanlara rastlanmaz. Bütün şehir, tıpkı heykellerin rengârenk işlemeli elbiselerine benzer. Batıdan doğuya doğru ilerlerken adından da güzel olan ana cadde boyunca tapınaktan tapınağa, tepeden tepeye ulaşacaksın. Akroplis’in üzerinde durduğunda deniz derinlere doğru akıp gider; banliyöler ise sanki çapa atmış gemiler gibi görünür. Her ikisiyle iç içe olan kent bu üç hoş manzarayla (insanın) ruhuna akar ve (izleyen) gözünü dinlendirecek bir yer bulamaz. Her bir manzarası rengârenk bir kolye gibi (insanı) kendine çeker. (Biri) Akropolis?ten indiğinde kentin doğu kısımlarına [. . . . .] yine kente mahsus tanrıçanın en güzel tapınağına gelir. Bundan sonrakileri layığıyla anımsamak deneyimli biri için bile zor bir iştir.
***
Sahile kadar her yer birbiriyle yarışan gymnasionlar, agoralar, tiyatrolar, tapınak alanları, limanlar, doğal ve insan yapımı güzelliklerle ışıldar. Hiçbir şey lüzumsuz ya da görmeye değmez değildir. O kadar çok hamam var ki hangisinde yıkanacağına şaşırırsın. Her türden sokak mevcuttur. Bazıları kentin derinliklerinde, bazıları sınırlardadır. Her biri diğerinin daha güzel olmasına engel olur. Her eve yetecek kadar hatta evlerden daha fazla çeşme ve pınar bulunmaktadır. Agoralar kadar geniş caddeler vardır ve caddeler güneşi karşılamak için birbirlerini dört noktada keser. Neredeyse daha önce yalanladığım şeyi söyleyeceğim: (Caddeler) çevreledikleri (alan) içerisinde birçok kent oluşturmaktadırlar ki her biri bütün bir kentin yansımasıdır
***
Bu satırları İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin son yayın grubunda yer alan müthiş bir kitaptan aldım: İzmir Söylevleri- P. AeliusAristeides- (Giriş ve Çeviri: Murat Tozan)
Murat Tozan kitabı kentimizin seçkin ve gerçek tarihçilerinden biri olan Recai Tekoğlu’na ithaf etmiş.
Bu durum benim gözümde kitabın kıymetini katladı.
Şimdi Murat Tozan’a kulak verelim ve büyük hatip AeliusAristeides’i biraz olsun tanıyalım:
İzmir, antik adıyla Smyrna, geçmişten günümüze Batı Anadolu?nun başlıca kentleri arasında yer alır. Kentin kara ve deniz yollarının buluştuğu konumuyla, uygun iklim koşullarıyla, topografik ve kentsel konumunun güzelliğiyle Antik Çağ?dan beri kozmopolit bir toplum yapısına sahip olduğu görülür. Gerek kentin fiziksel güzelliği ve yaşamaya uygunluğu gerek yönetiminin ve halkının gösterdiği saygıdan dolayı kent, özellikle Roma İmparatorluk döneminde birçok bilim ve sanat insanını kendine çekmiştir.
Bu kişilerden biri de İS 2. yüzyılda kentte yaşamış ünlü hatip PubliusAeliusAristeides?tir. Aslen Mysialı olmasına rağmen bu kentle o kadar özdeşleşmiştir ki sonraları “İzmirli” olarak anılmıştır.
Elinizdeki bu kitap onun Smyrna?ya dair kaleme aldığı beş söylevinin orijinal metinleriyle birlikte bakışımlı çevirilerini içermektedir. Belirtilmelidir ki bu metinler Roma dönemi Smyrna?sına dair en kapsamlı bilgileri edindiğimiz edebi eserler olarak İzmir?in antikçağ tarihine ilişkin oldukça değerli kaynaklardır.
İlk kez toplu halde dilimize kazandırılan bu eserlerin konunun uzmanlarının yanı sıra İzmir?in geçmişine ve kültürel mirasına merak duyan herkesin ilgisini çekeceğini umuyoruz.
Aristeides?inSmyrna söylevlerinin çevirisinde Alman klasik filolog Bruno Keil editörlüğünde 1898 yılına AeliiAristidisSmyrnaeiQuaeSupersuntOmnia başlığıyla Berlin?dekiWeidmann yayınevi tarafından yayımlanan eserdeki Antik Yunanca metin esas alınmıştır.
Aristeides?in yaşamı ve eserlerine dair yapılan tarihsel ve kronolojik değerlendirmelerde ve bazı metinsel yorumlamalarda Amerikalı klasik filolog Charles Allison Behr?in kapsamlı çalışmalarından yararlanılmıştır.
Çevirisini yaptığımız eserlerin genel bağlamının daha iyi anlaşılması için Aristeides?in hayatı ve eserlerini ele alan giriş kısmında onun kişiliği ile dönemin siyasal ve sosyo-kültürel yaşamına dair genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.
Günümüz okuruna daha net bir fikir vermesi amacıyla çevirilerde geçen birçok isim, kavram ve tarihsel olay dipnotlarda açıklanmıştır.
Murat Tozan’ın teşekkürlerine katılmamak elde mi?
Kitabı yayın programına alan İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları?nın yönetimine ve kitabın yayımlanma sürecinde her türlü özveriyi sergileyen çalışanlarına teşekkür ederim. Bu eseri hazırlama sürecinde dostluğunun değerini hissettiğim değerli dostum Gökhan Gönlügür’e minnettarım. Bu eserin fikir babası ve akademik hayatımda destek ve teşviklerini her zaman gördüğüm Sayın Hocam Prof. Dr. Akın Ersoy?a sonsuz şükranlarımı sunarım. Bu kitabı bana Antik Yunancayı öğreten Sayın Hocam Prof. Dr. Ş. Recai Tekoğlu?na ithaf ediyorum.
Atina’daki Platon Akademisinden bir mozaik. AeliusAristeides ve dönemin önemli filozofları bir arada….
Giderayak İzmir’e böyle bir yayın kazandıran Tunç Soyer’e de ben teşekkür ediyorum…