Bir meslek lisesi olarak İmam Hatip Liseleri (İHL), din eğitimi vermekte ve dolayısıyla İlahiyat Fakültelerine öğrenci yetiştirmektedir. Uzunca süredir bu okullara erkeklerin yanı sıra kız öğrenciler de alınmaktadır.
İmam olmayacakları halde kızlar bu okula neden gönderilir? İlahiyat Fakültesi okuyup Kuran kursu hocası, Diyanet İşlerinde memur olabilirler denebilir. Ama olay bu kadar basit değil. Yıllar önce yaptığımız bir araştırmada İH Liselerindeki öğrenciler arasında kızların erkeklerden daha fazla olduğunu tespit etmiştik. Halen de öyle olma ihtimali yüksek.
Zaman zaman araştırma derslerinde öğrencilerime, araştırma sorunu tespitini ve tasarımını anlatırken bir soru sorardım. “Sizce İstanbul, İzmir, Kocaeli, Bursa gibi illerde mi İH Liselerinde kız öğrenci sayısı fazladır, yoksa Erzurum, Konya, Trabzon ve Rize gibi illerde mi?”
Yanıt genellikle ikinci grup yönünde gelirdi. Çünkü kanaat ve sağduyu bilgisi buna daha uygundu. Oysa gerçek tersiydi. Yani yoğun göç alan birinci grup illerdeki İH Liselerinde, diğerlerine göre kız öğrenci oranları çok belirgin bir şekilde yüksekti.
İşte önemli olan kanaatlerimizin aksini gösteren bu durumun nedenini ortaya koymak. Bunu açıklama için sağduyu bilgisi yetmez, sosyolojik araştırma ve bilgiyi gereklidir.
Öte yandan bu durumu tek bir değişken ile açıklamak da doğru olmaz. Birçok olayda olduğu gibi bunun da, birbirini destekleyen çok sayıda nedeni bulunmaktadır. İlk akla geleni hükümet ve siyasi iktidarların bu kurumlara yönelik özendirici destekleridir. Yurt, burs ve iş garantisi gibi. Dini cemaat ve tarikatların da aynı yöndeki desteklerini küçümsememek lazım. Ücretsiz dershaneler, barınma ve yemek ihtiyacının karşılanması vb.
Peki, ama büyük şehirlerde neden daha yoğun ilgi? Çünkü bu şehirler yoğun bir şekilde yoksul kırsal göçmen barındırmaktadır. Trabzon veya Erzurum’daki aileye göre, İstanbul ve İzmir’deki göçmen ailenin bu türden desteklere daha çok ihtiyacı bulunmaktadır.
Diğer çok daha önemli bir gerekçe göçle büyüyen büyükşehirlerin anomik (kuralların ve değerlerin zayıflığı veya etkisinin daha düşük olması vb) bir ortama sahip olmasıdır. Bu anomik büyükşehir ortamından kız çocuğunu korumak isteyen ebeveynler, bir savunma mekanizması olarak da dini eğitimi tercih etmektedir.
Geleneksel anlayışa göre, erkeğe göre kız çocuğunu korumak daha önemlidir. Onu toplumun tehlikelerinden korumak için dini eğitimle donatmak, toplumun/modernizmin etkilerinden uzak tutmak gerekir. İH Liselerini uzun yıllardır besleyen en önemli algı ve değerlerden biri budur.
Ancak uzun dönemli düşünüldüğünde kırsal göçün belli bir doyum düzeyine ulaştığı ve eski ağırlığının kalmayacağı düşünülebilir. Ve belli bir dönem sonunda şehirleşecek olan kuşaklar için İH Liseleri de eski cazibesini koruyamayabilir. Ancak siyasi iktidar ve tarikatlar için bu okullar kitlesel destek ve taban yaratmak için daima önemli olacaktır.
Bu konuya devam edeceğiz…