Vali kelimesi Arapça kökenli… Koruyucu, muhafız, yakın biri, vasi anlamında… Velayet kelimesi de vali’den türeme... Vali’nin birincil sorumluluğu o ilde yaşayan insanların güvenliğini sağlamak. Osmanlı döneminde başşehrin dışındaki şehirleri yönetmek üzere tayin edilen memurlara vali, valilerin sorumluluğu altındaki yerlere vilayet adı verilmiş... Ve ehliyet, liyakat sahibi, güvenilir, adil ve merhametli olmak, makam ve mevki elde etme hırsına kapılmamak valilik makamına tayin edilecek kimselerde aranan öncelikli nitelikler arasında sayılmış...
***
Halifeler vali tayin ederken ilgili şehir halkının istek ve beklentilerini de dikkate alırlarmış. Cumhuriyet döneminde valiler o ili idare etmek için görevlendirilen kişi tanımında ve valiler atandıkları illerin başında cumhurbaşkanlarını temsilen bulunuyor… İl içerisinde yer alan ve bakanlıklar tarafından görevlendirilen kişiler, kolluk kuvvetleri de valinin emri altında çalışıyor…
***
Valiler, bazı ülkelerde farklı statülerde görev yapıyor…
ABD'nin 50 eyaletini, Rusya'da 89 federal bölgeyi, Japonya'da ise illeri valiler yönetiyor. Bazılarında seçilmiş bazılarında bizdeki gibi atanmış…
***
İzmir vali yönünden de şanslı kent... İktidarlar kendilerine yakın isimlerden vali tayın etmelerine rağmen valilerin çoğu huyundan mıdır suyundan mıdır, İzmir’in özgür yapısına uyum sağlamış… Son örnek şu an görevi sürdüren Erol Ayyıldız…
***
Vali Ayyıldız öncesinde…
Kimler gelmiş kimler geçmiş, şöyle bir göz atalım…
Restorasyonu süren kentin simgelerinden Hükümet Konağı’nda görev yapan valiler panosuna baktığınızda ilk vali olarak Mustafa Abdülhalik Renda görülüyor… Daha sonra sırasıyla Hüseyin Aziz Akyürek, İhsan Sökmen, Kazım Dirik, Fazlı Güleç, İbrahim Ethem Aykut, Fuat Tuksal, Mustafa Sabri Öney, Şefik Refik Soyer, Osman Sabri Adal, Muzaffer Tuğsavul, Osman Sabri Adal, Muzaffer Göksenin, Kemal Hadımlı, Burhanettin Uluç, Enver Saatçıgil, Niyazi Dalokay, Namık Kemal Şentürk, Mehmet Raşit Bilgegürün, Orhan Erbuğ, Turgut Eğilmez, Necdet Calp, Nazmi Çengelci, Hüseyin Öğütcen, Vecdi Gönül, Nevzat Ayaz, İbrahim Şeyda Balkan, Kutlu Aktaş, Erol Çakır, Kemal Nehrozoğlu, Alaaddin Yüksel, Yusuf Ziya Göksu, Oğuz Kağan Köksal, Cahit Kıraç ve Mustafa Toprak İzmir’de valilik yapanlar…
***
Listede olmayan bir Yunan valisi de olmuş İzmir’in…
2 Eylül 1922’de Venizeleos tarafından tayin edilen Aristidis Stergiadis… İlk işi memurlarına arşivleri toplamalarını, önemli kısmını imha etmelerini ve şehri boşaltmaya hazır olmaları emrini vermiş…
Stergiadis, İzmir’e tayin edilen memurların içinde hukukçu kimliği dışında İslam hukuku üzerindeki bilgisiyle de tanınıyordu… İzmir’de temel iktisadi prensiplerin dışında Türkler’le Yunanlılar arasında ayrım yapmamaya çalıştı… Daha evvelki valilerden İttihatçı Rahmi Bey’in aksine şehrin levanten aileleriyle de fazla yakınlık kurmadı… Onlardan seçkin bir centilmen diye rey alamadığı gibi, bölgenin Rumları’yla da arası bozuldu. Kiliseyi de memnun edemedi. Sonunda üç yıl boyu her hareketi ve girişimi sabote edilen vali olarak İzmir’i terk etti…
***
İzmir’de valilik yapan isimler arasında kentte müthiş iz bırakanlar var. Zaten bir İzmir’liye sorsanız ancak bir elin parmakları kadar ismi sıralar… Misal, eşiyle beraber kente hizmet etmiş Kutlu Aktaş… 55. Hükümet’te parlamento dışından İçişleri Bakanlığı görevinde de bulunan Aktaş’ın adını taşıyan Çeşme’nin 10 kilometre kuzeydoğusunda, Alaçatı’nın 2,5 kilometre doğusunda yer alan barajı bilmeyen yok...
Ya eşi Tülay Aktaş’ı?
İzmir’de bulunan işadamları eşleri, üst düzey bürokrat kadınlar ve yardım derneklerinin başkanları ile ayrı ayrı ve düzenli yaptığı toplantılar ve bizzat içinde bulunarak emek verdiği çalışmalarla sosyal sorumluluk projelerine ve kadınlararası iletişime daha bir anlam bilinç ve değer katan Aktaş’ın kaybı sonrası onu sevenler, “Tülay Aktaş İzmir Gönüllü Kuruluşlar Güç Birliği” adı altında 1996 yılında bir platform oluşturdular. Bu platformun dönem sözcülüğünü Fatoş Dayıoğlu yapıyor. Platform İzmir’in kadınlarının çağdaş bakış açıları ve istikrarlı çalışmaları doğrultusunda, bugün erkek dayanışmacıları ile birlikte bir insan hareketi olarak, her yıl artan gücüyle çalışmalarını sürdürmekte ve 23 yıldır karşılıksız hizmet törenleri düzenlemekte…
***
Ve tekrar dönüyoruz İzmir Vali’mize…
Koronalı günlerde herkes O’nun nasıl davranacağını merak ediyor. Tanımayanlar için yine biraz bilgi. Valimiz 1966 Giresun doğumlu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinden mezun… 1989 yılında Ordu Valiliği’nde Kaymakam Adayı olarak göreve başlıyor. Sonra sırasıyla Ordu – Ulubey Kaymakamı, Kahramanmaraş – Ekinözü Kaymakamı, Nevşehir - Kozaklı Kaymakamı, Bitlis Vali Yardımcısı, Rize Çayeli Kaymakamı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Daire Başkanı, Mahalli İdareler Genel Müdür Yardımcısı, Zonguldak Valisi, Aydın Valisi olarak görev yaptıktan sonra 10/06/2016 tarihinde ilimize atanıyor. Eşi kadın doğum uzmanı, 2 kız ve 1 erkek çocuk babası. Eşi Uz. Dr. Dilek Didem Ayyıldız görev yaptıkları yerlerde birçok sosyal sorumluluk projesi içinde aktif yer almış.
***
Birkaç kez bir araya geldikten sonra bendeki izlenimi İzmir’e yakışır bir vali olduğu şeklinde… Halk adamı tavırları var… İzmir Milletvekili Atilla Sertel’in, “Randevumuz vardı, beklemeden odaya alındık. Vali diz çökmüş vatandaşın derdini dinliyordu. Bize böyle valiler lazım” dediğini de hatırlatarak dönüyoruz bir başka Vali’ye…
Korona’dan kırılıp dökülen New York Valisi’ne…
Adı Andrew Mark Cuomo… 1957 doğumlu. Demokrat Parti üyesi. Trump yönetimini salgının merkezi haline gelen New York için yeterli desteği vermemekle eleştirerek, “Federal Acil Yönetim Ajansı, 400 suni solunum cihazı gönderiyor. 30 bine ihtiyacım varken 400 tane ile ne yapabilirim? Bu durumda ölecek 26 bin kişiyi siz belirleyin çünkü sadece 400 suni solunum cihazı gönderiyorsunuz.'' diyebiliyor…
***
İzmir Valisi’ni tarih nasıl yazacak?
Bu dönemde merkezi hükümetin aldığı kararları uygulayan ya da inisiyatif alıp özellikle seçilmiş belediye başkanıyla koordineli kenti düzlüğe çıkaran Vali olarak mı?
***
Yerelden yönetim hep savunduğumuz konu…
Ancak bu seçilmişleri yetkilerle donatarak olur, atanmışlarla değil…
İki başlılıkla…
Ya da “Sen benim emrimdesin” ile işler biraz zor yürür…
İzmir Valisi Erol Ayyıldız’ın görev yaptığı bu zor koşullarda…
Bir İzmir’li gibi ötekileştirmeden herkesi kucaklayan bir vali olduğuna gönülden inanıyorum…