Müslümanların; Kuran’ı günümüze kadar diksiyonu, grameri ve lügatleri ile koruyarak getirmeleri tarihte bir ilk olmalı. Tevrat, Zebur ve İncil’in orijinal metinlerine ait sözlük, gramer ve diksiyonlarının bugüne gelememesinin de anlaşılabilir nedenleri olabilir. Ama bir din ancak Kutsal Kitabı ile var olabilir. Müslümanlar, on dört asır boyunca bu ilimleri aksatmadan bugünlere getirebilmişler.
***
Bir din ki, doğuş döneminde büyük direnişlerle karşılaşmış… Bunları aşmış… Bir hayat düzeni kurabilmiş… Bunu ilimle ifade edebilmiş… Cemaatten topluma, sonra devlet düzenine dönüşebilmiş ise bu gelişmeler bir medeniyete kadar varmıştır.
İnsanlık tarihinde bunun birçok örneğine rastlayabiliriz.
Kimse Yahudiliğin, Hıristiyanlığın, Budizmin… tarihinde şanlı sayfaların olmadığını söyleyemez.
Hele İslâm tarihi için hiç söyleyemez.
***
Batı Uygarlığının şu kutsal kitaba veya dine dayalı bir uygarlık olduğunu kim söyleyebilir? Araştırıldığında, Batı Uygarlığında, tarihte var olmuş her din ve kültürün izlerine rastlanabilir.
Konu iz sürmek ise Batı Uygarlığı herkesindir!
Ama kurucu babaları, yöntemi, mantıksal yapısı, geliştirdiği ilimler, teknolojiler, sanatlar, felsefeler, ekonomiler, hukuksal, yönetsel ve askeri stratejileri… birçok yönü ile Batı Uygarlığının oldukça farklı olduğunda kuşku yok!
***
İnsanlık; İslâmiyet’in doğuş yıllarına geldiğinde toplayıcılık, avcılık, çobanlık, çiftçilik, pazar mübadelesi gibi büyük devrimleri yapmıştı. Altın ve gümüş parayı bulmuş, kârla tanışmış ve uluslararası düzeyde ticaret yapabilecek aşamaya gelmişti…
***
Mekke, ancak ticaret yapabilenlerin yaşayabildiği bir yerdi. Kâbe’nin Mekke’de olması, Kureyşlilere bir saygınlık kazandırıyordu ama yaşam için gerekli olan tarım ve hayvancılığa elverişli bir yer değildi.
Tek seçenekleri vardı, o da yüzyıllardan beri yapmakta oldukları “ticaret”ti. Ticaretin Kureyşlilere kazandırdığı temel özellik, “rasyonel” düşünebilme ve “faydacı” davranabilme yetenek ve becerisiydi.
Hz.Muhammed de Kureyşliydi ve çocukluğundan 40 yaşlarına kadar ticaret yapmıştı. İslâm’a yaptığı çağrı ve karşılaştığı tepkiler de, rasyonel ve faydacı aklın sınırları içindeydi.
Kimse sınanmamış yeniliklere karşı değildi ama kendilerine kazandıracağı faydayı ve rasyonaliteyi de hemen kabul etmek istemiyorlardı. Daha önemlisi Muhammed’in ciddiyetini sınıyorlardı.
Bir ömre sığan tepkiler, zamanla yerini aşırı kabullenmeye bırakmış ise bunun açıklamasını Kureyşe hâkim olan faydacılık ve rasyonalitede aramak yerinde olacaktır.
Önceden gösterdikleri tepkilerin bir süre sonra kabule dönüşmesi ancak tüccar bir karakterin akılcı, pragmatist tutumu ile açıklanabilir.
Tarih kitaplarında yazılanlar bir yana, işin sosyolojisine döndüğümüzde yaşananlar Kureyşliler açısından abartısızdı ve son derece rasyoneldi.
***
Arap Yarımadası kentleri, gevşek yapılı kabile konfederasyonları tarafında idare ediliyordu. Tarihin hiçbir döneminde Yarımada’ya hâkim olan bir merkezi idare kurulamamıştı.
Hz.Muhammed’in doğup büyüdüğü Mekke, “Çağrı üzerine toplanan” bir meclis (Dâru’n Nedve)marifetiyle idare ediliyordu.
Daru’n Nedve’de kararlar oy birliği ile alınıyordu. Bu diktatörlüğe dönüşemeyen bir yönetimdi ve tüccar rasyonalitesine de çok uygundu. Tüccar, kendi iradesi üzerinde bir otorite kabul edemiyordu.
Şartlar ne kadar ağır olursa olsun, dört ay (3+1) süren haram aylara (savaşın yapılamadığı) ilişkin karar da yine oy birliği (konsensus) ile alınmıştı ve herkesin çıkarınaydı.
İlk Müslümanların tüccar aklına, Kur’an sayesinde “kitabî olma özelliği”nin eklenmesi büyük gelişmelerin başlangıcı oldu.
Kur’an da Tevrat, Zebur ve İncil’e benzeyen konulara değiniyordu ama Peygamberin ete kemiğe bürünmüş hali ve yaşamı, İslâm’ın farklı özellikler taşıyan bir din olduğunu kanıtlıyordu.
İlk İslâmî ilimlerin Kur’an’ın fonetiği, sözlüğü ve grameri olmasında Yahudilikten İslâm’a geçen âlimlerin uyarılarının önemli etkisi oldu. Çünkü Tevrat, Zebur ve İncil’in orijinallerinin fonetik, sözlük ve gramerlerinin kayıtlara alınmamasının nasıl bir tahrifata neden olduğunu Yahudi âlimler çok iyi biliyordu.
***
Hz.Muhammed’in ölümünün üzerinden henüz 100 yıl geçmişti ki İslam Dini, Batı’da Fransa, İtalya, Doğu’da Çin, Hindistan, Güney Asya, Orta Afrika ve Anadolu’ya çoktan yayılmıştı.
Sadece şiirde kullanılan Arapça ile tarihin en özgün ve analitik metinlerinin yazılmaya başlanmasında tüccar âlimlerin etkisi çok büyüktü.
İlmin Saray destekli yapılıyor olması ve Sarayın da ilmî konularda “taraf” olması, İslâmî ilimlerin önce duraklaması sonra da geri kalmasına neden oldu.
***
Özellikle son 200 yıldır Müslümanların yaşadıkları siyasî, ekonomik ve bilimsel sefaletin yanında sanata ve edebiyata ait sorunlara zaman ayırmak gereksiz olacaktı!
İki milyar Müslümanın yaşadığı günümüzde Müslümanlığın ne Müslümana ne de yaşadığı topluma bir fayda üretemediğini kabul etmek zorundayız:
- Ekonomileri; petrol, doğalgaz, tarım, sanayi ve ticarete dayanan yaklaşık 60 Müslüman ülkede yaşanan işsizlik, yoksulluk, eğitimsizlik, tedavisizlik ve dengesiz beslenme problemlerinin en büyük nedeni “yolsuzluk”tur. Hiçbir din ve ahlâk sisteminin onaylayamayacağı yolsuzluk hastalığının olumsuz etkileri, sömürgecilerin işgalinden daha ağır sonuçlar doğurabilmektedir.
- Yolsuzluk ekonomilerinin ve kayıt dışı ekonomilerin, Müslüman ahlâkında yaptığı derin tahribatı giderecek hiçbir ciddi çalışmanın olmaması ise, bundan daha vahim olanıdır.
-Hiçbir kahramanlık bu ahlâksızlığı örtemez. “Hıristiyan, Yahudi veya Afrikalı Paganlar da yapıyor” savunması ancak İslâm’ın ve Müslümanın düştüğü seviyeyi gösterebilir.
-Çalışma disiplini, sözünde durma, standart mal üretme, anlaşmalara uyma… konusunda Müslümanlar, kâfir dediğimiz insanlardan daha kötü durumdalar.
-“Ehliyet ve liyakat”in değersizleştiği ve kriter olmaktan çıktığı, kamuda torpilin, kayırmanın ve kadrolaşmanın ehliyetten daha önemli olduğu ülkeler de yine Müslüman ülkeler ise ne yazık ki İslâm’ın en büyük düşmanının yine Müslümanlar olduğunu belirtmek zorundayız.