Metehan UD / EGEDESONSÖZ – Asbestli gemi söküm ve işçi ve halk sağlığı ihlali iddiaları ile gündeme gelen İzmir’in Aliağa ilçesindeki iağa Gemi Söküm Bölgesi’ndeki denetimsizlik Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın 2022 Sayıştay raporuna da konu oldu.
Özel sektör tarafından işletilen 22 tesisin bilgisinin ye aldığı ‘Gemi Geri Dönüşüm İşlemlerine Yönelik Eksiklikler Bulunması’ başlıklı bulguda sökülen gemilerde izin verildikten sonra söküm bitiş başvurusuna kadar geçen sürede Liman Başkanlığı tarafından herhangi bir kontrol ve denetim faaliyetinin olmadığı vurgulandı.
Raporda ilgili bölüm şu şekilde:
Gemi Söküm Yönetmeliğinin Denetimler başlıklı 10’ncu maddesinde, “Gemi söküm yetki belgesi verilen tesislerde; İdare gerek kendisi, gerekse proje komisyonları aracılığı ile inşaat aşamasında ve işletme süresince gemi söküm işleminin yapıldığı taşınmazın üzerindeki bütün yapı ve tesisleri kontrol etmeye veya ettirmeye yetkilidir. Kontrollerde belirlenen eksiklikler İdare tarafından verilecek süre ve şartlarda gemi sökümcüsü tarafından tamamlanır. Gemi sökümcüsünün bölgede yaptığı faaliyetlere yönelik olarak; İdare ve liman başkanlığı bu Yönetmelik ve liman mevzuatı, diğer kurumlar ise kendi mevzuatı çerçevesinde gerekli denetimleri yaparlar. Diğer kurumlarca yapılan denetimlerde iş yerinde görülen aksaklıklar idareye bildirilir. Denetimler sonucu tespit edilen aykırılıkların verilen, süre zarfında giderilmesi için İdare tarafından gemi sökümcüsüne ihtarda bulunulur. Verilecek süre aykırılığın niteliğine göre onbeş günden az olamaz.” denilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri kapsamında yapılan incelemelerde sökülen gemilerde izin verildikten sonra söküm bitiş başvurusuna kadar geçen sürede Liman Başkanlığı tarafından herhangi bir kontrol ve denetim faaliyetinin olmadığı, ayrıca yetki belgesinin düzenlenmesi ve gemi söküm izninin verilmesi sürecinde aktif olarak hem işgücü hem de kaynak harcayan Bakanlığın bu kapsamda verilen hizmetlerin karşılığında bir ücret almadığı buna ilişkin Yönetmelikte de bir düzenlemenin mevcut olmadığı görülmüştür.
Kamu idaresi cevabında bulgu konusu husus kabul edilmiş olup söküm izni verildikten söküm bitişine kadar olan süreçte, Liman Başkanlığı tarafından kontrol ve denetimin yapılmadığı hususuyla ilgili olarak, yeni yönetmelik taslak çalışmasında uygulamaya ilişkin prosedürü belirlemek üzere ilgili maddeler konulduğu ayrıca yetki belgesi düzenlenmesi ve söküm izni verilmesi sürecinde Bakanlığın verilen hizmet karşılığı ücret alma hususu, bahsi geçen Yönetmelik çalışmasında değerlendirileceği ifade edilmiştir
Sonuç olarak gemi geri dönüşüm işlemlerine yönelik, gemi söküm yetki belgesi verilen firmalara yetki belgeleri verildikten sonra mevcut Yönetmelik hükümleri çerçevesinde ara kontrol ve denetim mekanizmasının işletilmesi gerekmekte olup, gemi söküm yetki belgesi düzenlenmesi ve gemi söküm izninin verilmesi sürecinde firmalardan bir hizmet karşılığı olarak ücret alınmasına yönelik Gemi Söküm Yönetmeliğinde düzenlemeye yer verilmesi gerekmektedir.