Dün (15 Ağutos Perşembe) saat 16.00 sularında gerçekten boğuluyorum zannettim Çiğli’yi Karşıyaka’ya bağlayan yoldaki benzin istasyonunda. Klimaları sonuna kadar açık otomobilden inip kredi kartıyla ödeme yapmak istediğime pişman oldum. Sıcak boğuyordu…
Bugün de hem sıcaktan hem de Yamanlar’daki orman yangınından nefes alamıyoruz Karşıyaka’da. Sabah kesilen elektrikler geldi de, şu yazıyı yazabiliyorum.
Her yıl daha sıcak, daha kurak, daha çok orman yangını… Kötü yaz günleri yaşıyoruz. Sadece biz mi?
Bu yıl dünyada eşi görülmemiş sayıda sıcaklık rekoru kırıldı. Karbon kirliliğinin ağırlaştırdığı ısı geçen yıl (2023) Avrupa’da 50.000 kişinin ölümüne neden olmuştu. 2024’te bu rakamın 100 bin kişiyi aşmasından endişe ediliyor.
İklim tarihçileri 2024’te bugüne kadar hava uç noktalarının daha sık hale gelmesiyle 15 ulusal sıcaklık rekoru kırıldığını söylüyorlar. Bu kadar aşırı sıcaklık olayı daha önce hiç görülmemiş veya düşünülmemiş bir şey… Şubat 2024’ten Temmuz 2024’e kadar olan aylar her istatistik için rekor kıran aylar oldu. Bu endişe verici; çünkü geçen yılki aşırı sıcaklık büyük ölçüde insan yapımı küresel ısınmanın (gaz, petrol, kömür ve ağaçların yakılmasıyla oluşan) ve tropikal Pasifik Okyanusu yüzeyinin ısınması olan ve dünyanın birçok yerinde daha yüksek sıcaklıklarla ilişkilendirilen doğal bir El Nino fenomeninin birleşimine bağlanıyordu. El Nino’nun etkisinin bu yılın Şubat ayından beri azaldığı iddia ediliyor. Ancak bu da pek rahatlama sağlamadı.
Dünyanın derdi de bu iklim krizi… Trump ile Musk“iklim krizi yok” diye bağırıp çağıra dursunlar;2007’den beri uluslararası kayıtlar, her birini zaman alıcı bir süreçte incelemek üzere uzman panelleri düzenleyen Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından arşivleniyor. Bu arada, ulusal ve alt ulusal kayıtlar, çok sayıda farklı kuruluş tarafından saatlik veya günlük olarak güncelleniyor.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, geçen yılki yoğun küresel sıcaklık hakkında “Sirenler tüm önemli göstergelerde çalıyor... Bazı rekorlar sadece liste başı değil, liste bozuyor. Ve değişimler hızlanıyor” demişti.
Avrupa Birliği’nin önde gelen izleme kuruluşu Copernicus İklim Değişikliği Servisi, yakın zamanda Haziran ayının, sanayi öncesi ortalamanın 1,5C üzerinde sıcaklıklarla aylık sıcaklık rekoru kıran üst üste 13. ay olduğunu, daha yoğun sıcak hava dalgaları, aşırı yağış olayları ve kuraklıklar; buz tabakalarında, deniz buzunda ve buzullarda azalmalar ve ayrıca deniz seviyesinin ve okyanus ısınmasının hızlandığını bildirdi. Copernicus’un yönetmeni Carlo Buontempo’ya göre istenmeyen rekorların sonu görünmüyor: “Bu belirli aşırılıklar serisi bir noktada sona erse bile, iklim ısınmaya devam ettikçe yeni rekorların kırıldığını göreceğiz. Sera gazlarını atmosfere ve okyanuslara göndermeyi bırakmadığımız sürece bu kaçınılmazdır...”
Başta da yazdım, karbon kirliliğinin neden olduğu sıcak hava geçen yıl Avrupa’da yaklaşık 50.000 kişinin ölümüne yol açtı ve kıta, dünyanın diğer bölgelerine göre çok daha hızlı ısındı. Bu bilgiler orman yangınlarının Atina ormanlarını kasıp kavurduğu, Fransa’nın ülkenin geniş kesimleri için aşırı sıcaklık uyarıları yayınladığı ve İngiltere’nin Met Office’in yılın en sıcak günü olacağını beklediği günü atlattığı sırada geldi.
Özetle… Uluslararası alanda önlem alan yok…
Dün Ege’de Son Söz’de Prof. Dr. Doğan Yaşar’ın açıklamalarını okumuş olmalısınız. DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsünden İklim Bilimci Prof. Dr. Doğan Yaşar, ciddi bir kuraklık tehlikesi ile karşı karşıya olduğumuza dikkat çekiyor, uyarıyor her yıl.
Yerelde de önlem alan yok.
Uluslararası ve yerel bulgular, hızla ısınan bir dünya konusunda uyarıda bulunan büyük kurumlarla aynı doğrultuda ve hatta çoğu zaman onlardan önde.
Bilim insanları, 2023’te sıcaklıkla ilişkili ölüm oranının milyon kişi başına 393 ölümle Yunanistan’da en yüksek olduğunu, ardından milyon kişi başına 209 ölümle İtalya ve milyon kişi başına 175 ölümle İspanya’nın geldiğini buldu. Hekimler sıcağa “sessiz katil” diyor çünkü çoğu insanın fark ettiğinden çok daha fazla can alıyor. Nature Medicine’de yayınlanan çalışmaya göre, insanlar son yirmi yıldır artan sıcaklıklara uyum sağlamasaydı, 2023’teki yıkıcı ölüm oranı yüzde 80 daha yüksek olurdu.
İnsanlar fosil yakıtları yakıp doğayı tahrip ettikçe, sıcak hava dalgaları daha sıcak, daha uzun ve daha yaygın hale geldi - atmosferi sera gibi davranan ve gezegeni ısıtan gazlarla tıkadı. Küresel olarak, 2023 kayıtlardaki en sıcak yıldı ve bilim insanları 2024’ün yakında onun yerini alacağını söylüyorlar.
Bilim insanları, hükümetlerin daha fazla park ve daha az betonla serin şehirler tasarlayarak, insanları yaklaşan tehlike konusunda uyarmak için erken uyarı sistemleri kurarak ve sıcaklıklar yükseldiğinde doktorların ve hemşirelerin aşırı hıza zorlanmaması için sağlık sistemlerini güçlendirerek insanları sıcak hava dalgalarından koruyabileceğini söylüyor.
Söylüyor da dinleyen var mı?
Bu yazıları yazıyoruz ama bu sıcakta hemen eriyen buza yazılmış gibi yazılar bunlar. Kimse yaşanan iklim çöküşü için kılını kıpırdatmıyor.
Kutsal kitaplarda yazan kıyamet alameti gibi gelişmeler bunlar.