Uçucu Yağlar’dan Türkiye'nin Gıda Güvenliği’ne

Bugün Pazar. Kitaplardan söz etme günü. Bugün de size son dönemde karıştırma fırsatı bulduğum iki kitaptan söz etmek istiyorum.

İlki “Uçucu Yağlar”adını taşıyor. Değerli meslektaşım Şakir Sarıçay gönderince haberim oldu bu kitaptan. Ankara Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Emekli ÖğretimÜyesi Prof. Dr. Ali Bayrak tarafından yazılan “Uçucu Yağlar” kitabı Sidas Yayıncılık’tan piyasayaçıktı.Uçucu Yağlar konusunda Türkçe olarak ilk sayılabilecek bu eser büyük bir boşluğu doldurmuş.

Türkçe bilimsel kaynaklar incelendiğinde uçucu yağ kavramı hakkında insanların yeterli bilimselbilgi birikimi olmadığını belirten Prof. Dr. Ali Bayrak şöyle açıklıyor kitabın amacını: “Uçucu yağ sözcüğü geçmişten günümüzedek değişik isimlerle ifade edilerek gelmiştir. Bugün İngilizce’de “essentialoil” diye yazılankelimenin Türkçe bilimsel karşılığı uçucu yağdır. Bu bilim dalı geçmişten bugüne birçok farklıisimle bilinse de bugün artık bilimdeki gelişmelere de paralel olarak bu İngilizce kelime akademikliteratürde Türkçe’ye “uçucu yağ” olarak çevrilmiştir. Fakat bu sözcüğün eskiden esansiyel yağadıyla Türkçe’ye çevrildiği ve kullanıldığı bilinmektedir. Bu çeviri mevcut bilgilere göre bilimselolmayıp gelişmelere uygun değildir. Çünkü esansiyel sözcüğü ile “vücut tarafındansentezlenemeyen dolaysıyla gıdalarla alınması gereken”, bazı aminoasitler (valin, lösin vb.) vebitkisel yağ (yemeklik sıvı yağ) asitlerinden linoleik, linolenik, araşidik asit gibi yağ asitlerianlaşılmaktadır. Bu durum gıda teknolojisinde esansiyel sözcüğü veya elzem kelimeleriylenitelendirilir, yani esansiyellik bunlar için söz konusudur, uçucu yağ için böyle bir ifade bugün içinartık bilimsel değildir”.

Bu kitap, uçucu yağ konusunda Türkçe bilimsel bir kaynağın olmayışından ve bu olgunun akademikolsun veya olmasın uçucu yağ sözcüğünün çeşitli çevrelerce hatalı kullanılıyor oluşundan yolaçıkılarak hazırlanmıştır. Eser, bu konulardaki araştırma, gözlem ve birikimlerimin yanı sıra, literatürbilgilerinin de sentezlenmiş bilimsel bir sunumu….

Kitaptaki konu başlıkları ise şöyle: “Bilimsel Yönüyle Uçucu Yağ Bilimi, Uçucu Yağ İçeren Baharat veAromatik Bitkilerin Yetiştirilmesi, Hasadı ve Hasat Sonrası İşlemleri, Bitkilerde Doğal OlarakOluşan Uçucu Yağların Kimyası Orijini ve Fonksiyonları, Uçucu Yağların Üretim Teknolojisi,Doğal Uçucu Yağ Elde Etme (Ekstraksiyon) Yöntemleri, Uçucu Yağların Faydaları ve TedavideKullanımı, Baharat Standardizasyonu ve Kalite Kontrolü, Uçucu Yağ ve Aroma MaddelerininKalite Kontrolü”. (Kitap www.gidakitaplari.com adresinden temin edilebilir. İletişim: sidasmedya@gmail.com )

TÜRKİYE’NİN GIDA GÜVENCESİ GÜVENDE Mİ? 

Bugün bir kitabımız daha var:Prof. Dr. İbrahim Ortaş tarafından kaleme alınan“Türkiye’nin Gıda Güvencesi Güvende mi?” adlı kitap da önemli bir eksiği dolduruyor.

Kendisinden gelen her makalede aydınlandığımız bir insan olan İbrahim Hocamız şöyle anlatmış kitabın amacını: Artan nüfus artışının yaratığı gıda talebinin toprak üzerinde yaratığı baskı, iklim değişimlerinin tarımsal üzerim üzerindeki olumsuz etkisi, Covid-19 salgını ve Rusya-Ukrayna savaşı gibi birkaç etken tarım ve gıdanın önemini bir anda bütün dünyada hissettirir oldu. Dünyanın jeopolitiği yüksek coğrafyasında yer alan ve insanlığın ilk defa tarım yapmaya başladığı bu topraklarda gıda arz güvencesi ve güvenliğinin önemi çok daha büyük önem taşımaktadır.

Artık bir Milli Güvenlik sorunu haline gelen gıdaya erişim konusunun bütünlüklü olarak her yönü ile ele alınması ihtiyaç haline gelmiştir. Gıdanın üretildiği yer olan Toprak Bilimi ve Bitki Besleme konusunda çok yönlü araştırma yapan, Tarım tarihi konusunda ders veren bir hoca olarak omuzlarımda hissettiğim sorumlulukla Türkiye’nin Gıda Güvencesi Güvende mi? sorusunu sorarak derlediğim bilgi ve görüşlerimi bilginize sunmaya karar verdim.   

Kitap 1961 yılından günümüze Türkiye’nin her yönü ile tarımsal veri değişimlerini Dünya verileri ile karşılaştırmalı olarak sunuyor. Bu kitap da Türkiye’nin toprak, bitki, orman, hayvan ve su ürünleri gibi doğal varlıkların durumu ile bölge ekosistemimiz, ekonomik varlığımız ve üretim miktarlarımız dünya verileri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmış.

Kitapta güncel durum değerlendirmesi ile birlikte gıda güvencesini etkileyen bitkisel ve hayvansal gıda üretimimiz, bütünsel bir yaklaşımla potansiyel varlıklarımız, birey bazında ulaştırılabilir gıda durumu potansiyelimiz somut veriler ile değerlendirilip belirlenmiş.  Ağırlıklı olarak FAO-STAT ve Tarım Bakanlığı verileri kullanılarak 1960’li yıllardan günümüze belirli tarımsal üretim verileri Dünya tarımsal üretim verileri ile karşılaştırılarak kendi kendine yeterlilik ve yetersizlik durumu tespit edilmiş.

Bu kitapta Türkiye tarımı hakkında genel değerlendirmeler ile birlikte ileriye yönelik olası çözüm önerileri de sunulmuş.

Kitap önümüzdeki yıllarda açık bir şekilde insanlığın karşılaşacağı en ciddi sorun olacak olan gıda güvencesi konusunda, tarımsal biyolojik üretim potansiyelimiz ile gıda güvencesini etkileyen iklim, toprak ve yönetim modellerinin gelecekte gıda üretim süreçlerinin sürdürülebilmesi hususunda akademik ve bütüncül bir bilincin gelişmesine katkı sunacak nitelikte. Kitap, Ziraat Fakülteleri öğrencilerinin, her düzeydeki tarım mühendislerinin, konuya özel ilgi duyan bireylerin, çiftçilerin, tarım politikaları ile ilgilenenlerin ve konudan bağımsız her bireyin rahatlıkla okuyup anlayabileceği bir kaynak. Aynı zamanda politika yapıcılara, yöneticilere ve tarım politikalarına yön veren karar mekanizmasındaki kişilere kaynak olabilecek çok önemli bir başvuru eseri.

Kitapta geleceğe yönelik gıda güvenliğimiz güvencede mi sorusu ekseninde öneri ve stratejik yaklaşımlar aktarılmış.

Bu kitabı da ısrarla öneririm.