Türkiye ekonomisi şöyle uçuyor, böyle uçuyor, söylemlerini çok duyuyoruz.
Kulaklarımıza inanamıyoruz elbette.
Öyle ya...
İnsanların cebinde para yok.
İşsizlik, tavan yaptı.
Enflasyon, kedicik gibi gösterilse de devasa bir canavara dönüştü.
Emekli, ay sonunu getiremiyor.
Sanayici, çarkları çevirebilmek için 40 takla atıyor.
Asgari ücretli, peş peşe gelen zamlarla aldığı zammın hayrını görmedi.
Sıcak paranın dönmediği ortamda esnafın işi zaten bozuktu.
Üstüne bir de pandemi çöktü, büsbütün bitti.
15 aydır bırakın para kazanmayı, karnını bile doyuramadı.
Aylarca dükkanı kapalı kaldı, açık olduğunda siftah yapmadan evine gitti.
Hal böyleyken toplumun büyük kesimi geçim sıkıntısı yaşarken, tuzu kuru olan azınlık, başka bir dünyada yaşıyor.
***
İzmir'in dört bir yanında çok sayıda boş dükkan var.
Kimi satılık, çoğu kiralık.
İşi bozulan dükkanı kapatıp gidiyor.
Kimi de mülk sahibine kirasını ödeyemediği için mahkemelik oluyor, dükkanını boşaltmak zorunda kalıyor.
Bir fotoğraf çektim, İzmir'in en hareketli ana arterlerinden birinde...
Alsancak Talatpaşa Bulvarı'nda...
Aynı karede, üç ayrı dükkanın kiralık levhası...
Kemeraltı'nda, Basmane'de, Çankaya'da, Gül Sokak'ta, Güzelyalı'da...
Daha pek çok noktada kiralık dükkan bolluğu var.
Tükenişin fotoğrafı adeta...
***
İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği'nden edindiğim bilgiye göre...
2020 yılında İzmir'de 4 bin 972 esnaf, faaliyetine son vermiş.
Türkiye genelinde bu rakam, yine 2020'de 24 bin 136 idi.
2021'ilk ilk 4 ayında İzmir'de dükkanını kapatan esnaf sayısı 1862...
Eğer bu hızla giderse, yıl sonunda kapanan dükkan sayısı, geçen yılı sollayacak.
2020 yılında 21 bin 349 işyeri açılmış İzmir'de.
2021'in 4 aylık bölümünde, onca sıkıntıya rağmen 6 bin 129 yeni işyeri hizmete girmiş.
Demek ki esnafımız, gelecekten az da umutlu ki, işyeri açmakta bir sakınca, risk görmüyor.
Açılışların bir kısmının, devletin verdiği desteklerden yararlanma amaçlı olduğu bilgisini aldım.
Peki bu kadar dükkan niye boş?
Bu soruyu, İESOB Başkanı Zekeriya Mutlu'ya sordum.
Dedi ki:
"Esnafımız, aylarca kapalı kaldı. Para kazanamadığı için vergisini, SGK primini, dükkanının kirasını ödeyemedi.
Mülk sahiplerinden anlayışlı olmalarını bekledik, ama tamamına yakını maalesef olumlu adım atmadı.
Konu mahkemeye intikal edince, tahliye kararı çıktı ve esnafımız, yıllardır aynı yerde iş yaparken yerini değiştirmek, ya da faaliyetine son vermek zorunda kaldı.
Mülk sahipleri, yıllardır kiracısı olan işletmecileri çıkardı ama dükkanına müşteri bulamadı.
Bu şartlarda bulamaz da...
Çünkü hiç kimse önünü göremiyor, geleceğe dair plan yapamıyor.
Oysa mülk sahiplerinden beklerdik ki, iş yapamadığı süreçte esnafımızdan kiranın yarısını alsın, ya da birkaç ay hiç almasın.
Bu durumda iş yaparken kirasını zamanında ödeyen, ama kapalı olduğu dönemde ödeyemediği için kiracısını çıkartan mülk sahibi bin pişman oluyor ama son pişmanlık neye yarar ki..."
Zekeriya Başkanın söyledikleri, gerçekten doğru saptamalar.
***
Başkan Zekeriya Mutlu, devletten, esnaf adına beklentilerini sıralıyor.
1 Haziran'dan itibaren, yüzde 50 kapasiteyle müşteri kabulünün önünün açılmasını istiyor, mesela.
Diyelim ki bir süre sonra pandemi bitti. Esnaf kendini nasıl toparlayacak?
Bunun çaresinin de Toparlanma Kredisi adı altında, birkaç yıl geri ödemesiz, uzun vadeli, düşük faizli kredi vermek olduğuna vurgu yapıyor Zekeriya Mutlu.
Ayrıca, küçük işletme sahipleri ile çalışanlarının SGK prim ödemeleri, vergi başta olmak üzere devlete ve bankalara olan ödemeleri faizsiz bir yıl ertelenmesini talep ediyor.
Stopaj, katı atık bedeli adı altındaki ödemelere çözüm getirilmesi gerektiğini savunuyor.
En önemlisi de kiralar nedeniyle çıkan uyuşmazlıkların, artık dayanılmaz boyutlara ulaştığına, bu konuda bir düzenlemenin gerekli olduğuna işaret ediyor.
Başkan Mutlu'nun önerileri, yabana atılacak öneriler değil.
Ancak uygulanır mı, beklenti yerine getirilir mi, orası meçhul!
***
İzmirli esnafın derdi dünyadan büyük.
3-5 bin liralık hibelerin, onun derdine çare olmadığı bir gerçek.
Eskiden hava parası ödenen dükkanlar, aylardır, yıllardır boş duruyor.
Ne kiralayan var, ne satın alan...
Tükenişin fotoğrafı çok şey anlatıyor.
Bu fotoğrafı görmemek, anlam çıkarmamak için ya bakarkör olmak lazım, ya da vicdansız...