Büyük Mübadele 100 yaşında… 30 Ocak 1923'te Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan Krallığı'nın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine tehcir ve zorunlu göçe tabi tutmasına kısaca “Büyük Mübadele” diyoruz.
Mübadele ile 1.200.000 Ortodoks Hristiyan Anadolu'dan Yunanistan'a; 800.000 Müslüman da Yunanistan'dan Türkiye'ye göç etmek zorunda kaldı. Mübadele kapsamına giren kişiler ile mübadele kapsamına girmeyen kişiler arasındaki ayrımın ana kıstası ırk ya da dil değil din olduğu için Rum denenlerin arasında, Türkçeden başka dil bilmeyen ve konuşmayan Karamanlı Ortodokslar, Yunanistan'dan gelen Müslümanların arasında da Türklerin yanında Bulgarca ve Makedonca konuşan Pomaklar, Rumence konuşan Ulahlar, Romeika konuşan Patriyotlar da vardı. Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'de sadece İstanbul ile Gökçeada ve Bozcaada'da oturan Rumlar, Yunanistan'da ise sadece Batı Trakya Türkleri mübadeleden muaf tutulmuşlardır.
Şu günlerde memleketin çeşitli noktalarında Büyük Mübadele’nin 100 Yılı çeşitlietkinliklerde dile getiriliyor.
Önceki gün Ahmed Adnan Saygun’da açılan “Tek Yön Bilet” sergisi ve video sunumları da bunlardan biri. İşin imzaları Ayşegül Çetinkalp, Aylin Telef ve Mert Rüstem’e ait. Kendilerini verdikleri büyük emek nedeniyle kutluyorum. Sergiye benim de küçük bir katkım olduysa ne mutlu.
Serginin kitabı da basıldı. Kutlarım. Kitabın girişinde şöyle yazmış Aylin Telef ile Ayşegül Çetinkalp:
Mübadelenin, kelime olarak anlamı;değiş-tokuş…
Tarihte anlamı; 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye Cumhuriyeti ve Yunan Krallığı'nın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine tehcir ve zorunlu göçe tabi tutması.
Peki; bir bavula sığan hayatlarda ki anlamı?
Sığar mı hiç geçmiş ya da gelecek bir bavula!
Kaç kere veda eder ki insansevdiklerine,bahçesindeki çiçeğe ,
Evindeki tenceresine,perdesine,ilmik ilmik işlediği yatak örtüsüne,kedisine,köpeğine ,
Elleriyle diktiği,dallarına nazarlık iliştirdiği zeytin ağaçlarına,
Komşusuna,işine,bakkalına,köşedeki kıraathaneye,
Ayşe HanımaYorgo Beye,
Belki annesine,evladına,eşine,dostuna,arkadaşına, hatta ilk aşkına,
Konuştuğu diline,kültürüne, hayallerine
Babasını,dedesini,canını gömdüğü topraklarına !
Ya umutlarına kaç kere veda eder ?
Alabildiğince anılarını yükleyip gelen mübadil için daha kaç bavul gerekir yeniden inşa edeceği hayatına acaba ?
Ve gelenler,gidenler kadar öteki midir?
Yaşayanlardan, hatırlayanlara, araştırıp, öğrenip aktaranlara, kuşak kuşak gelen hikayelerle, mübadele zamanlarını gelecek kuşaklara aktarmak gerekliliğine inanarak çıktığımız bir yoldu bizimkisi…
İki fotoğraf sanatçısı hanımın teşekkür kısmı ise şöyle:
Öncelikle bizlere evlerinin ve gönüllerinin kapılarını açan Mübadil Ailelerimize vebu yolda bizimle olan; başta proje ortağımız Mert Rüstem ve güzel ailesine, Görsel Tasarım ve Medya içeriklerinde yardımını esirgemeyen Ozan Çetinkalp’e, Müziği ve bilgisiyle hep yanımızda olan Mübadele Korosu Sanat Yönetmeni ve Müzisyen Evrim Ateşler’e,projemize destek veren Gürhan Özsamancı’ya,İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis üyesi M.Atilla Baysak ve sevgiliEşi Banu Baysak’a,İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Dairesi Başkanlığı’na,İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Sayın Tunç Soyer’e çok teşekkür ederiz.