Türkiye'nin siyasal ve ekonomik bağımsızlığını ve uluslararası düzeydeki eşitliğini kayda geçiren Lozan Barış Antlaşması, Birinci Dünya Savaşından sonra imzalanan benzer anlaşmalardan bugün geçerliliğini ve güncelliğini koruyan tek belgedir.
Atlanmamalı: Lozan Barış Antlaşması 20. Yüzyıl dünyasında Türkiye’nin elde ettiği en önemli başarıdır.
Bu antlaşma ile yıllarca süren savaş dönemi noktalandı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Müttefik Devletleri Osmanlı Devleti ile imzaladıkları Mondros Mütarekesi’ne rağmen ateşkes olmamış gibi hareket ederek işgallere devam etmişlerdi.
Milli Mücadele, Mudanya Mütarekesi ile yeni bir boyut kazandı ve Lozan Barış Antlaşması ile de başarıyla sonuçlandı. Mudanya Mütarekesi’ndeki başarısından dolayı İsmet Paşa, Mustafa Kemal Paşa’nın direktifiyle Lozan Barış Konferansı’na Türkiye’yi temsilen gitti.
Konferans iki kısımda sürdürüldü. Konferansın birinci dönemi 20 Kasım 1922’de başladı. İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya konferansa, ilgili devletleri davet eden ülkeler oldukları için tüm oturumlara katıldılar. Bunlar dışında Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Sırp-Hırvat-Sloven Devletleri de tüm oturumlarda bulundular. Ayrıca Boğazların statüsünü belirlemek için yapılan oturumlara Sovyetler Birliği ve Bulgaristan katıldı. Amerikan heyeti ise sadece gözlemci olarak konferanstaydı.
Konferansın birinci dönemi 4 Şubat 1923’te kesildi. Türk milletinin her anlamda bağımsız bir devlet olmak istemesini kabullenmeyen Müttefikler kendi şartlarını içeren bir antlaşma taslağını Türk Heyeti’ne sundular. İsmet Paşa bu taslağı reddetti ve konferans kesildi. 23 Nisan 1923’te konferansın ikinci dönem çalışmaları başladı. Birinci dönem görüşmelerinde yeterince tecrübe edinen İsmet Paşa için ikinci dönem görüşmeleri daha rahat geçti. Nihayetinde 24 Temmuz 1923 günü, tarafların antlaşma metnini ve sözleşmelerini imzalamaları ile konferans sona erdi.
İsmet Paşa aldığı tarihi sorumluluğu layıkıyla yerine getirmenin verdiği rahatlıkla ülkesine döndü ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin huzuruna çıktı. Meclis 23 Ağustos 1923’te İsmet Paşa’nın getirdiği Lozan Barış Antlaşması’nı onayladı. İsmet Paşa dönemin şartlarına göre makul bir başarı elde etmişti. Lozan Konferansı’ndan sonra İsmet Paşa artık dünyada tanınan bir diplomattı ve çağdaşı diplomatlarla eşit seviyedeydi.
Savaş alanında zor koşullar altında elde edilen büyük başarı, yeni Türk Devleti'nin Osmanlı İmparatorluğu'nun küllerinden yeniden doğmasını sağlamıştır. Lozan Barış Antlaşması'nın en önemli sonuçlarından biri de, Antlaşma hükümlerince sınırları saptanan Türk Devleti'nin bağımsızlığının, varlığının ve egemenliğinin hukuksal ve siyasal yönden resmen ve dünya çapında tanınması olmuştur.
Yine İsmet İnönü'nün sözleriyle Osmanlı İmparatorluğu'nu “tasfiye eden” Lozan Barış Antlaşması, Balkan Savaşlarından başlayarak on bir yıldır savaşın içinde olan Türk halkını barışa kavuşturmuş, yeni Türk devletine uluslararası toplum içinde hak ettiği saygın konumu kazandırmıştır.
Tam bağımsızlık, Lozan Barış Konferansına katılan heyetimizin gerçekleştirmeye çalıştığı başlıca amaç olmuştur.
Bu nedenle, Lozan Barış Antlaşması, siyasal ve ekonomik yönlerden tam bağımsızlığa ve ulusal egemenliğe dayanan Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yolundaki en önemli kilometre taşlarından birini oluşturur.
Lozan Antlaşmasının 99. Yılı kutlu olsun.