Anadolu köyleri hızla ıssızlaşıyor, yaşlanıyor, gençlerini kentlere kaptırıyor. Anadolu’yu şöyle bir dolaşın demeyeceğim, pek yakındaki Karaburun, Bayındır, Tire köylerine gidin insanlığın var olan hiçbir şeyi yok etmediği ve değiştirerek devam ettirdiğini bir düğünde, cenazede ve sonrasında hemen görürsünüz.
Ama gençler ne yapsın? Yaz aylarını geçirdiğim Balıklıova gibi nispeten olanakları geniş köylerde bile gençlerin tutulamadığını/tutunamadığını görüyorum. Köyde düzenli gelir elde etme şansı yoksa gençler büyük kentin yolunu tutuyorlar pek içlerine sinmese de… Gidenlerin yerine büyük kentten gelenlerin coğrafyaya ne kadar uyum sağlayacağı bir başka tartışmanın konusu ama onların köylerin kültürel miraslarına ne kadar katkı sağlayacağı sorusunun cevabı belli.
Özetle köylerimiz kültürel birikimlerini kaybediyor. Ve bu mirasın yaşatılması şart. Bu anlamda çok değerli bulduğum ve yeni haberdar olduğum bir kültür girişiminden bugün söz etmek istiyorum…
Teos Kültür Sanat Derneği’nin CultureCIVIC Kentler Arası Ağ Geliştirme Hibe Programı desteğiyle İzmir, Çanakkale ve Bursa’da 5 köyde düzenlediği 3 haftalık misafirlik programları, on iki Türkiyeli ve Bulgaristanlı sanatçıya kırsal kültürel miras unsurlarından esinle yapıt üretme, sosyalleşme ve deneyim paylaşma olanağı sunuyor. Çevrimiçi söyleşiler, açık stüdyo ziyaretleri ve sanatçı konuşmalarıyla zenginleşen program, Ekim ile Kasım aylarında Bursa ve İzmir’de açılacak iki sergiyle sona erecek. Olaya kısaca “Konserve” demişler, ne güzel.
Projenin katılımcıları şöyle: İzmir: Karantina İnisiyatifi, Kendine Ait Bir Oda İnisiyatifi, Atölye Deneme Sanat ve Ekoloji Derneği, Nedircik Yayınları, Açık Stüdyo, Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi. Diyarbakır: Metal Kolektif, Amidart Kültür Sanat Topluluğu. Çanakkale: Çamtepe Ekolojik Yaşam Merkezi, Saye Collective . Muğla: Carbon Collective, Caz Kedisi. Bursa: Nilüfer Belediyesi. Sofya: Meeting Points, Ideas Factory
Konserve ağı nedir?
İzmir’den Karantina kolektifi ile Sofya’dan Meeting Points’in 2020 yılında Civil Society Exchange desteğiyle hayata geçirdiği konserve ağı, somut olmayan kırsal kültürel miras unsurlarına sanat yoluyla görünürlük kazandırmak amacıyla yaratıcı, katılımcı yöntemler izleyen organizasyonları içeren, uluslararası bir ağ olarak faaliyet gösteriyor. Hâlihazırda on bir ülkeden otuzu aşkın bağımsız organizasyonun deneyim paylaşımına olanak tanıyan ağ, kırsalda yaşayanları kültür üretiminin etkin parçası kılacak bir model geliştirmeyi amaçlıyor.
Koordinasyonu üstlenen, misafirlik programını tasarlayıp yürüten Sarp Keskiner (Teos Kültür Sanat Derneği) ve Gökçe Süvari (Karantina Kolektifi), projenin ortaya çıkış gerekçesini şöyle özetliyor:
“Şimdilerde hepimiz, küçük ölçekli üretimi ve dolayısıyla ülkelerin ekonomik yeterlilik becerisini planlı şekilde ortadan kaldıran neo-liberal politikaların köylük alanları nasıl çöküntüye uğrattığına tanık oluyoruz. Tıpkı Bulgaristan ve Türkiye’de olduğu gibi dünyanın dört bir yanında gençler, istihdama katılma ve düzenli gelir elde edebilme umuduyla doğup büyüdükleri kırsalı terk ediyor; metropollere veya başka ülkelere göç ediyor.
.jpg)
Sağlıklı ve adil gıdayı sağlayan geleneksel tarıma, folklora ve yerel zanaatlara dair endemik birikim, kırsal nüfusun hızla yaşlanmasından dolayı silikleşiyor.
Dahası verili durum, bu birikimin yaşanan erozyondan dolayı bozulmaya uğradığına, kültürel çeşitliliğin de mono-kültürel bir yapıya büründüğüne işaret ediyor.
Buna bağlı olarak köyler, yaşayan kültürel ortamlar olmaktan çıkıp turistik cazibe merkezlerine, maksimalist festival alanlarına dönüşüyor. Bu meseleye dikkat çekmeyi amaçlayan işitsel ve görsel belgeseller ise zamanın ruhuna uyumlu şekilde kısıtlı bir kitleye ulaşıyor.
Buradan hareketle, ağın bileşenleriyle birlikte kentle kır arasındaki kopukluğu gidermek adına, endemik bilginin aktarımında hangi yöntemleri kullanabiliriz; bu değerlerin sanatsal pratiklerle işlenebilmesine ve görünür kılınabilmesine yerel toplulukları nasıl dâhil edebiliriz; sanatsal programları ‘kültür götürme’ yaklaşımından uzak durarak kırsala nasıl taşıyabiliriz gibi sorulara cevap arıyoruz.
Bu bağlamda konserve ağı kapsamında her yıl farklı köylerde düzenleyeceğimiz misafir sanatçı programlarıyla sanatsal üretimi merkez dışına çıkartmayı, bugüne kadar izleyici rolü biçilen yereli kültür üretiminin aktif paydaşı kılmayı hedefliyoruz.”
Başarılar arkadaşlar.