TV’deki reklam kuşakları…
Bir alem…
Sanki dünyamız “adres değiştirdi” biz “zaman tüneli”nde kaldık!
Mesela…
Tazecik Lahana’nın üstüne etiketi koymuşlar…
9.90 TL.
Bir kilocuk aldın; 10 kuruşu geri veriyor mu?
Hayır vermiyor…
Neden?
Çünkü artık uzun zamandır dolaşımda 10 kuruş yok…
Başka hangileri yok madeni paralarımızdan?
“1 TL.” bi’anda yok oldu mesela?
“50 Kuruş” mesela; bir yıldır gören var mı?
“25 Kuruş” kim bilir kaç yıldır kayıp!
Hatırlayın…
10 kuruş… 5 Kuruş… Hatta, 1 Kuruş vardı…
2009’u takip eden yıllarda…
***
Madeni paralarımız nasıl kayboldu?
Tek nedeni var:
“Yüksek enflasyon yüzünden…”
Zaten…
Büyük ihtilmal ile darphanede basmıyor o madeni paraları…
Bunun en anlamlı kanıtı şu:
“Dilenciler yok oldu”
Farkında mısınız?
Ne kadar zamandır önünüze çıkıp avuç açarak…
“Allah rızası için bi’ekmek parası…”
Diyenle karşılaşıyor musunuz?
Mümkün değil…
Çünkü…
Artık dilenciye verecek madeni paranız yok!
Buhar oldu uçtu!
***
O zaman zincir marketler neden her etiketi…
(Bu sadece bir örnek…)
“24 Lira 99 Kuruş / Yuvarlak hesap 25 TL.…” yapıyor?
Bu bir psikoloji…
Çarşıda, pazarda, “24.99”u görünce…
Bazılarımız, içimizden…
“Bak, 25 TL. bile değil…” filan diyorsak…
O zaman bizim bir hekime danışmamız gerekiyor(!) sanki…
***
Havalandıralım bu başımıza gelenleri…
50 kuruşluk ve 1 liralık madeni paraları gören saklasın…
Yıllar sonra “koleksiyoncular” üstüne atlayacak!
Bu arada…
Neredeyse hiç kullanılmayan…
50 ve 100 liralık kağıt paralar ise…
Artık “bozuk para” kabul edilir hale geldi…
O zaman…
Başımıza neler gelecek?
Bekleyin; göreceksiniz…
Büyük olasalıkla…
Yakın süreçte…
“1000 ve 500 TL.’lik banknotlar”…
Piyasaya sürülecek!
Ne var ki…
Enflasyonun başını kesemezsek…
Cüzdandaki 1000 TL.’si olan herkes…
Belki de…
Bir arkadaşıyla sadece “öğle yemeği” yiyebilecek!
Büyük olasılıkla “bahşiş” bile bırakamayacak!
***
Bu “parası pul olan” memleket gidişatını…
Tanınmış ekonomist ve gazeteci Meriç Köyatası’na sordum…
Anlattı ama keyifsizdi:
“Öyle bir enflasyon yaşıyoruz ki; Türkiye’nin tedavüldeki madeni paralarının kıymeti ne yazık ki, hurda değerinin(!) altında… Oysa dünyada var olan bizdeki gibi üstünde (24.99) yazan market etiketlerde o (bir kuruşu) ya da (bir senti) geri veriyorlar… Bu bir terbiye… Hepsinden önemlisi şu kesin: O ülkenin (bir sent)i bile çok kıymetli…”
***
Bitirmeden önce…
Tarih’ten bir yaprak…
İki buçuk ay sonra…
Cumhuriyetimiz’in 100’üncü yılı geride kalacak…
Gururumuz büyük…
Yıl, 1927…
96 yıl önce yani…
Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları, 5 Aralık’ta…
“1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000” liralıklar olmak üzere…
Yedi ayrı değerde dolaşıma sokulmuştu ve…
Henüz Harf Devrimi gerçekleşmediği için…
Arap harfleriyle ve Fransızca basılmıştı…
Üstelik…
Türk lirası o kadar değerliydi ki…
O dönemde…
(Burası çok önemli…)
1000 Türk lirası’na…
1.250 ABD Doları alınabiliyordu…
***
Bitiriyoruz…
Bazı ekonomistlere göre…
Yerel Seçim’den önce…
Merkez Bankası’nın…
Yüksek enflasyonun “değişmez sonucu” olarak…
“500 ve 1000 TL.” değerinde banknotların basılması bekleniyor…
Dolaşıma girecek…
Ne zaman?
Büyük olasılıkla “Yerel Seçim – 31 Aralık 2024” öncesi…
Ha’di hayırlısı…
Nokta…
Hamiş: İki kişinin bile doyamayacağı büyüklükteki ağızları sulandıran pizza’nun üstünde “199.90 TL.” yazıyor… Eve servis; yanında bi’de litrelik kola… İşte, böylesi hem “doyuran” hem lezzetli bir yiyecek için, seçim öncesi dolaşıma çıkması kesin gibi gıcır gıcır “200 TL.”lik banknotla işte sadece klasik bir tabak büyüklüğünde pizza alacaksınız! Afiyet olsun…
Sonsöz: “Para her şeyi yapar diyen adam, para için her şeyi yapan adamdır… / Benjamin Franklin – Yazar, politikacı, bilim adamı, müzisyen ve Amerika Birleşik Devletleri’nin dört kurucu babasından biri…”