Maliyeti ve istismarı her geçen gün artan kamu hizmetleri yerini; sigortalı, etkin, hızlı, adil ve maliyeti düşük bir hizmet modeline terk etmek zorunda. Çözümler; her çağın araçlarına uygun olmalı ve hizmeti alanı da vereni de tatmin etmeli.
Dünyada ve Türkiye’de, “bürokrasi” ve “kamu hizmetleri” konusunda sayılamayacak kadar çok tez ve eleştiri yapılmış. Tezlerde soruna çözüm niteliğinde çok sayıda öneri sunmuştur. Ancak bunların çoğu;
-Kamu – yurttaş yararı dengesi kurulamadığı,
-Maliyetleri artırdığı,
-Aşırı denetimci olduğu,
-Siyasal rejimi zayıflatacağı endişesi,
-Beyanı esas alan ancak denetimin zayıf olduğu,
-Rejimin giderek bürokratik nitelik kazanabileceği gibi nice gerekçeyle uygulanamamış ve “bürokrasi ve kamu hizmetleri” sorunu çözülememiştir.
Çözüm bir yana; “kamudaki israfın önlenmesini amaçlayan paketler” bile maliyetleri daha da artırmıştır.
***
Geçen yazımda (http://www.egedesonsoz.com/yazar/baslik/10016) kamu hizmeti ve bürokrasi konusundaki şikâyetlere son verecek bir öneride bulunmuştum. Henüz hiçbir devlette uygulanmayan önerimin konusu, “Kamu hizmetlerinin bankalara devri” idi.
Teknolojik altyapıları, yetişmiş personelleri, kullandıkları yazılım programları, açık ve sonuç verici denetimi, dünyanın her ülkesinde tek bir elektronik kartla işlem yapılabilmesi, dünya sistemine entegre oluşu… bankalara öncelik tanımamızda etkili oldu.
Bankaların, bugüne kadar Finans Kapitalin şapelleri gibi ara sokaklara kadar yayılmasının ne anlama geldiğinin farkındayım. Ancak, kimse Harun Hoca bizi bankalara kul yapmak istiyor, demesin!
Amacım; en güçlü iktidarları bile kısa sürede oyuncağa çeviren bürokrasiyi yok etmek değil; ona yeni bir şekil vererek kamu hizmetlerinin yürütülmesine işlerlik kazandırmaktır!
Yine amacım; oldukça maliyetli, her kuruşu vergiyle, o da yetmezse dış borçla finanse edilen kamu hizmetini yeni bir modelle en iyi kimlerin yapabileceğini bulabilmektir.
Önerdiğim yeni sistemin ilkelerine, kuruluş ve işleyişine ilişkin özelliklere gelince:
1- Hükümet; Genel Bütçeden kamu hizmetleri için ayırdığı toplam payı her bir yurttaşa böldüğünde kişi başına düşen kamu hizmeti maliyeti bulunmuş olacaktır.
2-Bir yasa ile “Yeminli ve Sigortalı Kamu Hizmet Büroları(Bürolar)” kurulacaktır.
3-Yasaya göre yurttaşlar bundan böyle yaklaşık 25 kalem kamu hizmetini, Noter sözleşmesi ile Noterlerden daha iyi denetlenen bu Bürolara yaptırabilecektir.
4-Ülke çapında ve merkezleri Ankara’da bulunan (En az 10, en fazla 20) Tam Teşekküllü Noterler gibi örgütlenerek üye kabulüne başlayabilecekler.
5-Yurttaşlar, hizmette rekabet eden Bürolardan birine üye olabilecekler, hizmetini beğenmediği bürodan ayrılıp bir başka büroya üye olabilecektir. Bürolar da istemedikleri kişileri üye kabul etmeyebileceklerdir. Sürekli sorun yaratan kriminal tipler ya kendilerini ıslah edecekler ya da herhangi bir büroya üye olamadıkları için kamu hizmetlerinden yararlanmakta zorlanacaklardır.
6-Bürolar; üyeleri sayısınca her yıl yenilenen Genel Bütçeden paylarını aylık taksitler halinde alacaklardır. Hiçbir yurttaş Büroya ücret ödemeyecektir.
7-Ülke ölçeğinde örgütlenen bir Büro, mutlaka en az üç üniversiteden bilimsel hizmet desteği almak zorunda olacaktır. Hükümetler; kamu personelinin Bürolarda çalışmalarını “teşvik” edecektir.
8-Bürolar, söz konusu kamu hizmetlerini devletin hazırladığı e-devlet programı üzerinden yapacaktır.
9-Hizmet kusurundan kaynaklanan zararları bürolar ödeyecek; üyelerine bir zarar veya ceza yansıtamayacaktır.
10-Merkezi yönetim; Büroların yaptığı hizmetleri merkez bürokrasisi ile her an online, bazen de yerinde denetleyecektir.
11-Bürolar üyelerine bildirimleri online ve SMS ile yapabilecektir.
12-Hükümetin teşviklerine rağmen Bürolar tarafından istihdam edilemeyen kamu çalışanlarının bir kısmı emekli edilecek. Bir kısmı da ağaçlandırma… gibi hizmetlerde istihdam edilecektir.
13-Rekabetin korunması için Büroların hizmete başlayabileceği asgari üye sayısı ile en fazla üye kabul edebileceği sayı yasayla belirlenecektir. Ayrıca her Büro, yıl sonunda gelecek yıl için her üye adına kaç TL talep edeceğini bildirecektir. Gerektiğinde hizmet, daha düşük ücret veren Büroya yaptırılacaktır.
14-Kâğıt para tedavülden kaldırılacak, “Digital Para – Elektronik Para” tek para olacaktır. Muhasebeden vergiye, avukatlıktan sağlık hizmetlerine, mühendislikten tapuya, nüfustan cenaze hizmetlerine… ihtiyaç duyulan kamu hizmetleri Bürolar tarafından yapılacaktır. Tam Teşekküllü Kamu Hizmet Bürosu, hizmet verdiği her konuda yasada ön görülen nitelikteki personeli çalıştıracaktır.
15-Eski dünyanın FETÖ gibi “devleti ele geçirme” hastalığına malzeme üreten “kötü kamu hizmeti”, önlendiği zaman hiçbir yurttaş iyi işleyen bir kamu düzeninin bozulmasına izin vermeyecektir.
16-Kamu hizmetlerinin Noterler gibi Yeminli ve Sigortalı Kamu Hizmet Bürolarına yaptırılması birçok sorunu temelden çözecektir. Şöyle ki;
-Kamu ve yurttaş yararında dengenin korunması,
-Birey ve ülke ekonomisine olan maliyetin azalması,
-Rüşvetin ve yolsuzluğun en aza indirilmesi… gibi pek çok yararı olacaktır.
Bir yurttaş devletinden; mümkün olduğunca az vergi, israfsız, adil ve etkin kamu hizmetinden başka ne isteyebilir ki?!