Osmanlı İmparatorluğu’nda sistemin kapitalizme entegrasyonunda kayda değer iki dönem var; 1839-1908 ve 1908-1922 dönemleri; sistemin kapitalizme göre örgütlenmesi ve entegrasyon, 1923’ten sonra Cumhuriyet rejimi tarafından tamamlandı.
Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze sermaye birikimi sorunu yaşayan sistem, karma ekonomi ve devletçilik gibi uygulamalarla burjuva sınıfının oluşumuna destek vermeye çalıştı.
Ne var ki milli burjuvazi ve ağır sanayi oluşturma çabalarına 1960 darbesiyle set çekildi. Sovyetler Birliği ile ağır sanayi kurmaya dayalı ilişkilere kapitalist sistemin metropolleri sıcak bakmadı.
Ve altmış darbesi sonrasında, değişimin gerçekleşmesi tam 20 yıl sürdü; 71 muhtırası ve nihayet 80 darbesiyle son nokta koyuldu.
24 Ocak kararları ve Seksen darbesini izleyen yıllarda, inşaat sektörü ve ticaret burjuvazisi öne çıktı. Ülke ekonomisi, bir ucu inşaat diğer ucu ticaret, liberal döneme girdi. Cemaatler siyasal yaşamda daha etkili olmaya başladı.
İslam’ın siyasallaşması uluslararası sistem tarafından da hoşgörüyle karşılanıyordu. Belki de mütedeyyinlerin iktidar nimetlerine daha yakın durması ve sistemle barışık hale gelmesi isteniyordu. Liberal dönemin hedefi, insanın tüketim toplumunun bireyi olmasıydı.
İktidar grubu ile İstanbul burjuvazisi arasında oluşan, devletin yönetim biçimi ve kamusal alanın küresel talepler doğrultusunda dönüşüm mutabakatı, 2009 yılından sonra bozuldu. Ve Gezi olayları ile bu kopuş aleniyet kazandı.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi yürürlüğe girdikten sonra da İstanbul Burjuvazisi ile ilişkiler eni konu sorunlu hale geldi.
Cumhuriyet devriminin yüzyıllık öyküsünde burjuvazinin rolü sıkıntılıdır. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren burjuvazi, “devlet eliyle inşa edilen kapitalist sistem” baskısını kırmayı başaramadı. Bu nedenle, 60, 71, 80 müdahalelerine boyun eğerek dümen suyuna girdi.
Yani, endüstri çağında ortaya çıkan burjuva devrimlerinde burjuvazinin öncü rolünü, Türkiye burjuvazisi doğru dürüst üstlenemedi.
İkibinli yıllar boyunca İslamcı zihniyetin yönetiminde bunalan Türkiye Cumhuriyeti, Endüstri Çağı sona ererken, dış dinamiklerin değişim baskısı altında da bunalıyor.
Ve öyle görünüyor ki, insanlık Endüstri çağından Dijital çağa geçerken, görece en hazır sınıf olarak burjuvazi, öncü rolü üstlenecek.
Akıllardaki soru; Cumhuriyet’in birinci yüzyılında yüklenemediği öncü rolü, burjuvazi, ikinci yüzyılda yüklenebilecek mi?
Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun.