Siyasal kamuoyu araştırmalarının Türkiye’de kullanılmaya başladığı dönem seksenli yılların sonuydu sanırım. Doksanlı yıllarda henüz bir ya da iki tane kamuoyu araştırma şirketi vardı.
Daha sonra kamuoyunda anket olarak bilinen kamuoyu araştırmaları yaygınlaşmaya başladı. Doğal olarak bunun piyasası da oluşuyordu.
Asistanlık yıllarımda bu tecrübeyi kazanmaya başladım. Nihat Erdoğan hocamızın bağlantıları ile Bergama ve Bakırçay bölgesinde belediyeler için araştırmalar yapmaya başladık. Bunların bir kısmı yerel hizmetler memnuniyet araştırmaları idi. Seçim önceleri ise seçime yönelik seçmen tercihleri hakkında çok sayıda araştırma gerçekleştirdik.
Bergama ağırlıklı olmak üzere, Dikili, Aliağa, Foça ve Menemen’de gerçekleştirdiğimiz birçok kamuoyu araştırmasında saha yönetimini ben üstleniyordum. O dönemde edindiğim tecrübe daha sonraki akademik yaşamımda da işe yaradı doğrusu. Çünkü öğretim üyesi olduğumda siyaset sosyolojisi ve araştırma teknikleri dersleri verdim uzun yıllar boyunca. Bu sayede siyasal kamuoyu araştırmaları ile ilgili akademik bilgilerimi de geliştirme fırsatı buldum.
Ayrıca sonradan yine uzun yıllar boyunca bu türden araştırmalar yönettim.
Artık anket sektörü diye bir sektör oluştu. Bunun çeşitli nedenleri var tabi. Birincisi önemi fark edildiği için partiler ve belediyeler bu araçtan yararlanmak istediler. Böylece anket firmaları ve bu işe yönelen kişiler çoğaldı. Bir para kazanma yolu olunca piyasada vasıflı vasıfsız çok araştırmacı türedi.
Öte yandan anketler kamuoyu eğilimlerini öğrenmek kadar kamuoyunu yönlendirmek ve etkilemek için de kullanılmaya başlayınca, bu işte ciddi etik sorunlar oluşmaya başladı. İşte farklı anket şirketlerinin birbirinden çok farklı sonuçlar açıklamalarının en önemli nedenlerinden birini bu oluşturmaktadır. Yani güvenilir araştırma yapmanın kurallarını bilmemek ya da buna özen göstermemek.
Tabi daha kötüsü para karşılığı veya siyasi çıkar için sahte sonuçlar açıklamaktır.
Yıllar boyunca yaşadığım tecrübe içinde birkaç kez masum boyutta da olsa ben de bununla karşılaştım. Araştırmayı talep eden belediye başkanı veya adayına araştırma sonuçları raporunu verince, “hocam ben size güveniyorum ama arkadaşlara sunarken bunu biraz farklı anlatsak” veya anket sonuçları seçim öncesi bir salonda sunulma programı yapılınca, “hocam kitelede moral bozukluğu olur, bu sonuçları biraz değiştirip sunsak” gibi taleplerdi bunlar.
Ben size bu raporu teslim ederim, benim adımla farklı sonuç kullanmayın lütfen türünden karşılık verirdim.
Bu iş artık o kadar profesyonelleşti ki, bilimsel ve etik temellerini büyük ölçüde kaybedip profesyonel siyasetin partneri haline geldi. Çok az sayıda araştırma firmasını, bu genellemeden istisna tutmak gerekir tabi.
Bu işin ekmeğini yiyen çok sayıda profesyonel ya siyasi partilerin danışmanı oluyor ya hangi kapıda avanta bulursa onun emrine giriyor ya da bu sayede ihale işlerine dahil oluyor. Beş on yılda dikkat ederseniz epey saf değiştiren de oldu.
Bunlar bir de aldıkları paranın hakkını vermek ve daha çok kazanmak için kanal kanal gezip siyasi parti ve aday propagandası yapıyorlar.
Uzun lafın kısası görsel ve yazılı basında olduğu gibi sosyal medyada da her gün birkaç tanesi önümüze çıkan ve sonuçları bakımından birbiriyle alakasız olan bu anketlerin kahir ekseriyeti, bilimsel ve etik kurallardan uzak manipülatif propaganda araçlarıdır.