Oktay GÜÇTEKİN / EGEDESONSÖZ - Türkiye’nin kamu kaynaklı en büyük ihaleleri arasında yer alan, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin, 3 milyar TL’lik Buca Metro ihalesini en düşük ücret veren ikinci firma olan Gülermak A.Ş’nin ihaleyi aldığı 6 Aralık 2021 tarihinde açıklanmıştı.
İki aşamalı ihale sürecine toplamda 13 firma katılmış ve uygun kriterleri taşıyan 8 firmadan teklif istenmişti. İhale sonucunun açıklanmasının ardından, İzmir’de muhalefet konumunda olan AK Partili siyasiler ise Büyükşehir’e "Buca Metrosu ihalesini, 525 Milyon TL zararla ikinci firmanın kucağına bırakıverdi. Nerede şeffaflık?” ifadeleriyle tepki göstermişti. Tepkiler üzerine Ege'de Sonsöz'e konuşan Tunç Soyer ise, “İhale başka birine de verebilirdi, biz sadece en düşük iki tanenin sorgusunu istedik. Diğerlerini de tabi ki biliyorlar... Başka birine de verebilirlerdi ama bunu seçtiler” ifadeleri ile muhalefete tepki göstermişti.
Yaşanan gerilimler sonrası ise İzmir Büyükşehir Belediyesi Banliyö ve Raylı Sistem Yatırımları Daire Başkanı Mehmet Ergenekon, İzmir Büyükşehir Belediyesi aralık ayı meclis oturumunda İzmirlilere kalem kalem ihale sürecini anlattı.
BUCA METROSU BAŞLIK BAŞLIK ANLATILDI
Buca Metrosu ile ilgili sunum gerçekleştiren, İzmir Büyükşehir Belediyesi Banliyö ve Raylı Sistem Yatırımları Daire Başkanı Mehmet Ergenekon öncelikle ihalenin aşamaları ile ilgili bilgi vererek, "Buca Metrosu'nda ihale tamamlandı, itiraz süreci devam ediyor. Yıl sonu olmadan sözleşmeyi imzalamak istiyoruz. 11 Aralık 2019 tarihinde EBRD ile imzalanan kredi sözleşmesi ile Buca Metro Hattı ihale çalışmalarına başlanılmıştır. EBRD, AFD ve 2 yatırım bankası tarafından eş finansman sağlanması planlanan projenin ihalesi 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "Istisnalar" başlıklı 3. maddesinin (c) bendine göre KİK'den istisna tutularak EBRD'nin ihale kurallarına göre yapılmıştır. 8 Şubat 2021 tarihinde Genel İhale İlanı Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'nın internet sitesinde yayınlandı. 10 Mart 2021 tarihinde ihale ilanına çıkıldı. İki aşamalı yapılacak olan ihalenin birinci aşaması 28 Mayıs 2021 tarihinde gerçekleştirildi. 1'inci aşamada teknik teklifler ve yeterlilik bilgileri değerlendirildi. 16 Temmuz 2021 tarihinde 1'inci aşama değerlendirme raporu bankaya gönderildi ve onay alındı. İhaleye katılan bütün firmaların 1'inci aşama değerlendirmesinde Türkiye ve yurtdışında yaptığı işler, firmaların mali durumları ve teknik teklifleri değerlendirilmiş, Buca Metro hattı inşaatını yapabilecek kapasitede olan ve ihaleye katılan 14 firmadan 13'ü davet edilmiştir. Firmaların yeterlilikleri konusu 1'inci aşama konusudur. 2'nci aşamada firmalardan bağımsız, atılan mali teklifleri yönetmelikler çerçevesinde değerlendirilir. 6 Eylül 2021 tarihinde ihalenin 2'nci aşaması gerçekleştirilmiştir ve 8 firma mali teklifini sunmuştur. İlk olarak bütün tekliflerde, eksik evrak, aritmetik hata olup olmadığına bakılmış ve bütün firmaların dosyalarının tam olduğu görülmüştür" dedi.
İhaleye katılım esaslarına göre dikkat edilen koşulları aktaran Ergenekon, "Mali teklifler, ülkemizdeki KİK kanununda yer alan aşırı düşük teklif sorgulamasına benzer EBRD'nin Anormal Derece Düşük Tekliflerin Değerlendirilmesi (ALT) kılavuzuna göre değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu kılavuza göre 2 sorgulama yöntemi vardır;
1- Mutlak Yaklaşım: 5 Tekliften daha az olduğu durumlarda hesaplamalara yaklaşık maliyet dahil edilir.
2- Göreceli Yaklaşım: Beş veya daha fazla teklifin sunulduğu durumlarda yaklaşık maliyet hesaplamalara katılmaz" şeklinde konuştu.
ALT LİMİT 3 MİLYON 754 BİN TL
Buca Metrosu ihalesinde 8 firma teklif sunduğundan kaynaklı, analizde 'göreceli' yaklaşım kullanıldığını ifade eden Ergenekon; yöntemin, tekliflerin ortalama ve standart sapmalarının hesaplanmasına dayandığının altını çizdi. Ergenokon, "Alt risk bölgesi eşiği, ortalama eksi standart sapma (STDEV) değerinin altındaki herhangi bir teklif olarak tanımlanmaktadır. Buca İhalesinde ki 8 firmanın teklif ettiği rakamlara göre hesaplanan alt limit tutarı 3 milyar 754 milyon 700 bin 767,08 TL olarak bulunmuştur" açıklamasında bulundu.
DEĞERLENDİRMELER BANKA İLE PAYLAŞILDI
"ALT risk bölgesi eşiğine göre, Yapı Merkezi - Nurol Ortak Girişimi tarafından verilen en düşük teklif, EBRD'nin 1 Ağustos 2017 tarihli 'İş Sözleşmeleri için Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Değerlendirilmesi' Rehber Notunda yer alan metodolojiye göre anormal derecede düşük olarak sınıflandırılmıştır. ALT risk bölgesi eşiğine giren Yapı Merkezi - Nurol Ortak Girişimi'nin teklif ettiği maliyeti oluşturan iş kalemleri içerisinden İhale Komisyonu tarafından belirlenen kalemler seçilerek bu kalemlere ait fiyat analizleri ve destekleyici dokümanlar talep edilmiştir. Sunulan analizler incelendiğinde firmanın alt yüklenicilerden aldığı proformalardan gelen rakamları direk kullandığı, iş kalemlerinin piyasa maliyetlerinin oldukça altında kaldığı görülmüştür. İhale Komisyonu Yapılan değerlendirmeler sonucunda İhale tarihinden 1,5 ay sonra hazırlanan ihale değerlendirme raporunu ve kazanan firma önerisini 14.10.2021 tarihinde EBRD'ye göndermiştir. Banka 26.10.2021 tarihinde bağımsız uzman denetçi atamış ve tüm ihale evrakları bağımsız denetçiyle paylaşılmıştır."
BİLİRKİŞİ RAPORU İDARE İLE PAYLAŞILMADI
"Bağımsız denetçi 1 aylık bir çalışma neticesinde raporunu banka ile paylaşmış ve bankadan ihale kararı onayı tarafımıza iletilmiştir. Bilirkişi raporu bankadan istenmiş fakat EBRD kuralları gereği gizli olduğu için İdaremiz ile dahi paylaşılmamıştır. Sonuç olarak; tüm bu yapılan görüşmeler ve değerlendirmeler neticesinde hazırlanan ihale değerlendirme raporunu ve kazanan firma önerisinde aşağıda ki hususlar yer almaktadır. En düşük teklifi verenin (Yapı Merkezi - Nurol Ortak Girişimi) teklif edilen fiyat üzerinden sözleşmeyi ifa etme kabiliyetine sahip olup olmadığını belirlemek için aşağıda açıklanan detaylı değerlendirme ve açıklama süreci benimsenmiştir.
1) İsteklinin Fiyat Cetvelinde yer alan 762 kalemin her biri için birim fiyatlar incelenmiş ve ikinci en düşük teklif veren tarafından teklif edilen birim fiyatlarla karşılaştırılmıştır. Bu fiyatlar, gerekli olan imalatları karşılamak için çok düşük olarak değerlendirilmiştir.
2) Düşük olarak belirlenen fiyatlar, ikinci en düşük teklifi verenin birim fiyatlarının %50'sinden az olan kalemlerini belirlemeye dayalı objektif bir süreç kullanılmıştır."
TEKLİFİN REDDEDİLMESİ ÖNERİLDİ
"Bu değerlendirme sonucunda; Metro hattının tamamlaması için gerekli olan keşfi oluşturan 12 ana iş kaleminden (tünel, açıkta inşaat, ince işler vb.) 6 iş kaleminin isteklinin teklif ettiği fiyatlarla inşa edilemeyeceği görülmüştür. İsteklinin teklif ettiği 762 iş kaleminden 421 (toplam maliyeti 318.391.540,28 TL) iş kaleminin son derece düşük birim fiyatlara sahip olduğu görülmüştür. İsteklinin teklif ettiği toplam fiyatın, 421 kalemde oluşan maliyet açığını kapatmak için yeterli bir marj içermediğini göstermektedir. İhale Komisyonu, EBRD Satın Alma Politikaları ve Kuralları göre Yapı Merkezi - Nurol Ortak Girişimi tarafından verilen en düşük teklifi reddedilmesini önermiştir. İhale komitesi, Katılımcının Sözleşmeyi tatmin edici şekilde bir yapmak bir sonraki düşük teklife geçmiştir. Gülermak Ağır ve Taahhüt A.Ş. tarafından verilen ikinci düşük ALT eşiğinden daha yüksek olduğu için, en düşük teklif EBRD'nin Ağustos 2017 tarihli için Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Değerlendirilmesi" Kılavuz Notunda yer alan metodolojiye göre anormal derecede düşük olarak sınıflandırılmamıştır. 06.09.2021'den 26.11.2021'e kadar gerçekleştirilen değerlendirme sürecini Banka'nın İhale İlke ve Kuralları'na (PP&R) göre tamamlamıştır."
HERHANGİ BİR USULSÜZLÜK BULUNMUYOR
"Sonuç olarak; İhaleye katılan bütün firmalar gerek Türkiye de gerek se Dünyada büyük ölçekli işler yapmakta olan son derece değerli firmalardır. En düşük Teklifi veren firmamızda Dünya çapında iş yapan firmaların oluşturduğu bir ortaklıktır. Ortaklardan biri Belediyemizce yapım çalışmaları devam etmekte olan Çiğli Tramvayı işinin yüklenicisi olarak çalışmaktadır. Değerlendirme sürecinde hiçbir usülsüz çalışma yapılmamış, her firmaya eşit olarak yaklaşılmış, EBRD prosedürlerine göre sayısal verilere dayalı şeffaf bir süreç yönetilmiştir."