Mehmet İŞLER /EGEDESONSÖZ - Türk Mimar Mühendis Odaları Birliği (TMMOB)İzmir İl Koordinasyon Kurulu, kentin vizyon projesi Gaziemir Fuar Alanı’nın tamamlanmasının ardından İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin işlevsiz kalan Kültürpark için hazırladığı projeyi inceleyerek oluşturduğu raporu kamuoyuyla paylaştı.
Peyzaj Mimarları Odası’nda yapılan ortak açıklamaya, Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Ferdan Çiftçi, Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı İbrahim Alpaslan, İl Koordinasyon Kurulu Dönem Sekreteri Melih Yalçın, Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şube Başkanı Özay Yerlikaya, Şehir Plancıları Odası İzmir Şube Başkanı Özlem Şenyol Kocaer katıldı.
Kurul alan için geçmiş dönemdeki çalışmaları kapsamında ‘Hyde Park’ önerisi getirmiş ve Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu kentin farklı kesiminden temsilcilerle yaptığı ortak akıl zirvesinde Kültürpark’ı yeniden işlevlendirmek ve eski günlerine taşımak için fikirlere açığız vurgusu yapmıştı.
AĞAÇ VURGUSU
Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şube Başkanı Özay Yerlikaya alandaki ağaçların üzerinden yapılan tartışmaya açıklık getirdi.
Yerlikaya, “Bizim karşı çıkacağımız durum keyfi ağaçların çıkarılmasıdır. Yeni düzenlemenin yapılması alandan ağacın kaldırılmasını gerektirmiyor. Uzun vadede zarar vermek için ağaçları kaldırmanıza gerek yok. Ağacı kesmezsiniz belki ama sürdürülebilir bir tasarım yapmamış olursunuz. Mevcut alanı iyileştirerek tasarlamak amacındayız” dedi.
KONGRE MERKEZİ İÇİN BASMANE ÇUKURU ÖNERİSİ
Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı İbrahim Alpaslan de alana kongre merkezi talebiyle ilgili konuştu. Alpaslan, “Kongre merkezi talebi çok ciddi bir iştir. Öneri alanları var. Kent bütününde bir değerlendirme sonucunda böyle bir ihtiyaç duyuluyorsa başka bir yerde olabilir. Mesela Belediye Basmane Çukurundaki hissesini değerlendirebilir” ifadelerini kullandı.
Yerlikaya da, “Kültürparkı doğru tasarlayabilirsek oradaki otellerin boş kalması durumu olmaz. Oradaki güvenliği sağladığımızda doluluk kongre merkeziyle alakalı değil” dedi.
İKK Dönem Sekreteri Melih Yalçın ise, “Fuar taşındığında, ‘Oteller ne olacak?’ konusu tartışılmıştı. Konu kongre merkezine kadar geldi. Mermer fuarı gerçekleşti, tüm oteller doldu. Kent merkezinde olması ayrı bir fonksiyon kazandırıyor. İstanbul’daki fuarlar kentin dışında ama oteller Taksim’de… Kongre merkezinin yanındaki otelleri kimse tercih etmiyor. İnsanlar kenti gezmek istiyor” diye konuştu.
17 SAYFALIK RAPORDAN SATIRBAŞLARI
Tespitler:
Ülkemizin ve İzmir kentinin tarihi, ekonomik, kültürel ve sosyal yapısı üzerinde son derece önemli izler bırakan Kültürpark, doğa ile kültürün iç içe geçtiği kültürel peyzajdır. İzmir kent merkezinde stratejik ve en önemli kent parkı olma özelliğini taşımaktadır.
2. derece doğal sit alanı ve tarihi sit alanı statüsüne sahip olan Kültürpark, öneri proje ile tarihsel ve mekânsal karakterinin zarar görmesi açısından tehdit altındadır. Projede, alanın özgün peyzajını başka bir peyzaja evirme yönünde tepe, yol, sert zemin vb. kapsamda çok sayıda müdahale söz konusudur. Bunun yerine özgün peyzajın kendi karakteristiği doğrultusunda korunması ve sağlıklaştırılması gereklidir. Öneri proje bu doğrultuda Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun alana ilişkin verilmiş olan ilke kararlarına uymamaktadır. Öneri projede yıkılan hangar binalarının yerine sergi binası adı altında, sergi, kongre merkezi ve toplantı işlevlerini yüklenen bir yapı önerisi olduğu görülmektedir. Bu alanda rekreatif yeşil alanlar yapılmalıdır.
2004 yılında 30 bin m² olarak Koruma Kurulu onayı ile İzmir Fuarı kent dışına taşındığında sökülebilecek şekilde konstrüksiyonla inşa edilen yapının kaldırılmasını beklerken, bugün geldiğimiz noktada 'geçici' olma niteliği ortadan kaldırılmıştır, hatta bodrum katına otopark yapılacak ciddi büyüklükte bir yapı öneri projede karşımıza çıkmaktadır. Geçici ihtiyaçla ortaya çıkan bu yapı yeni düzenleme ile kalıcı hale getirilmek istenmektedir. Bu kararın, alanın yeraltı su dengesini bozmakla birlikte alana ciddi kullanım yükü getireceği açıktır.
Yeni kent merkezi olarak geçen Bayraklı bölgesinde yürürlükteki imar planlarında, otel ve sergi salonları, kongre merkezleri bulunmaktadır. Ancak Kültürpark Avan Projesi kapsamında önerilen yapıda yer alan bu kullanımların İzmir ili genelinde bütüncül bir yaklaşımla düşünülmediği ortadadır. Bu alanda önerilen sergi salonu ve kongre ihtiyacına yönelik yapı önerisi bütüncül bir anlayıştan ve bilimsellikten uzaktır. Kültürpark’ın bitki varlığına ait ayrıntılı bir proje Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından hazırlanmaktadır. Kültürpark’ın bitki varlığına yönelik önemli bilgileri içerecek olan ve toplumun da kullanımına açılacak olan projenin Kültürpark için proje üretilmeden önce tamamlanması ve proje kapsamında dikkate alınabilmesi gerekirdi. Ekolojik açıdan, kent içerisindeki orman alanları, yeşil alanlar çok sayıda flora ve faunaya ev sahipliği yaptığından İzmir Fuar Alanı da bölgedeki biyolojik çeşitliliğe önemli katkı sağlamaktadır. Saha, bu açıdan da sağlıklı koşullarda varlığını sürdürmelidir. Benzer bir irdeleme “modern mimarlık mirası” kapsamındaki kültürel miras yapıları için de gerçekleştirilmelidir.
Alanın İzmir Enternasyonal Fuarı ve Kültürpark olarak yaşanmış tarihsel-kültürel geçmişine ilişkin yapıların, alanların, heykellerin ve izlerin iyileştirilmesi ve alanda vurgulanması yönündeki düzenlemelerin yetersiz kaldığı görülmektedir. Kent merkezinde otopark yapılarının azaltılması, merkezin araç trafiğinden arındırılması, çevresel etkilerinin azaltılması gerekirken bu alana getirilen araç yükü ve yeni bir otopark alanı ile çevre kirliliği arttırılmaktadır. Kültürpark alanı flora acısından değerlendirmenin yanı sıra fauna açısından da uzman bir ekip tarafından özellikle kuşlar ile ilgili değerlendirilmeli ve kuşlar tarafından ihtiyaç duyulan ekosistemin devamlılığını sağlanmalıdır. Bu gerekliliğin projede dikkate alınmadığı görülmektedir.
Öneriler
İzmir Kültür Parkının tarihi, sosyolojik, ekolojik ve kentsel değerlerinin korunarak var olan değerlerinin artırılması bütün çalışmalarda en temel amaç olarak hedeflenmesi gerekmektedir. Kültürpark ele alınırken, mevcut fiziksel sınırlarının ötesinde başka tür ve düzeydeki ilişkiler ve bu ilişkilerin oluşturduğu sınırların da dikkate alınması gerekmektedir. Bu bağlamda alanın farklı ölçeklerde ele alınması, çevre-ulaşım ilişkileri, işlevsel, ekonomik, sosyal, mekânsal ilişkilerin irdelendiği, planlama ölçeğinden tasarım ölçeğine giden ve bu sürecin tüm yönleriyle tanımlanacağı bir yöntem izlenmelidir. Alanın hukuki statüsü olan Tarihi Sit Alanı ve 2. Derece Doğal Sit Alanı doğrultusunda, koruma ve kullanma koşullarının belirlenmesinde hukuki eşikler dikkate alınmalıdır. Bugün Kültürpark büyük kısmı yurtdışından 200`den fazla türe ait 7.200’den fazla bitki varlığını barındırmaktadır gerçekliği ve oluşturduğu doğal ortam göz önünde bulundurulmalıdır. Kültürpark'ın hassas ekolojik yapısı ve özgün peyzajına ilişkin kaybolan değerler yeniden edilmeli ve mevcut değerler mutlaka korunmalıdır. Kentsel yeşil alanlar içindeki rekreatif özellikleri yanında iklimsel, çevresel ve sağlık faydaları nedeniyle de oldukça önemlidirler. İzmir Fuar Alanının sahip olduğu yeşil alan öncelikle kentteki yaşam alanları için oksijen kaynağıdır. Isınma, ulaşım, enerji elde etme vb. kaynaklı hava kirliliği ile soluduğumuz havadaki kirleticiler her geçen gün artmaktadır.
Ağaçlar fotosentez yoluyla havadaki CO2’i tuttukları için, orman varlığı kentsel alanlarda daha temiz bir hava için vazgeçilmez unsurlardır. Yüksek karbon tutma kapasiteleri ile önemli birer yutak olan yeşil alanları, günümüzde küresel bir çevre sorunu olan iklim değişikliğinin önlenmesinde önemli role sahiptirler. Yeşil alanlar, ayrıca, sıcaklık ve nemlilik kontrolü ile kent / yerel iklim üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Bu açıdan değerlendirildiğinde kent düzeyinde, İzmir Fuar alanındaki mevcut ağaçlar ve yeşil doku korunması gereken varlıklardır.
Ekolojik açıdan, kent içerisindeki orman alanları yeşil alanlar çok sayıda flora ve faunaya ev sahipliği yaptığından İzmir Fuar Alanı da bölgedeki biyolojik çeşitliliğe önemli katkı sağlamaktadır. Saha bu açıdan da sağlıklı koşullarda varlığını sürdürmelidir. İhtisas fuarlarının Gaziemir’de oluşacak yeni fuar alanına taşınması ile birlikte, mevcut hollerin ve idari yapıların bulunduğu alanların, yeşil alan özelliğine yönelik nicelik ve niteliğini arttırmak üzere tasarım ölçeğinde ele alınması gerekmektedir. Kültürpark alanı, Kültürpark işlevleri dışındaki tüm kullanımlardan arınmalıdır. Sergileme bağlamında Kültürpark'ın canlanmasına olumlu etkisi olacak küçük el sanatları ve kültürel amaçlı doğrudan tüketiciye yönelik fuarlar dışında büyük ölçekteki fuarcılık veya kongre etkinlikleri bu alanda gerçekleştirilmemelidir. Kültürpark, park ve fuar işlevinin yanı sıra tarihsel süreç içerisinde bu temel işlevlerin bir parçası haline gelen ve bütünlenen yardımcı işlevler olarak tanımlanabilecek spor - kültür/sanat-eğlence gibi işlevler oluşmuştur. Bu işlevler tarihsel-toplumsal bağlamlarıyla irdelenmeli ve alanın kültürel değerini taşıyan mevcut işlevler sürdürülmelidir.
Mevcut işlevlerin sürdürülmesinde işlevler arası dengenin ve sürekliğinin korunmasına dikkat edilmelidir. Mevcut durumda Kültürpark’ta yiyecek-içecek ve eğlence mekânlarının hizmet kalitesi, yarattıkları yapısal ve estetik kirlilikler ciddi eleştiri konusudur. Bu konuda nitelik yükseltici tedbirler alınmalıdır. Tasarım ölçeğinde mevcut işlevlerin kullanım konforlarını optimize edecek çözümlerin Kültürpark bütününde üretilmesi amaçlanmalıdır. Kültürpark’ın “modern mimarlık mirası” bağlamında kültürel miras teşkil eden yapıları (özellikle 1930’lu ve 40’lı yılların farklı mimarlık üsluplarını yansıtan Kültür Pavyonu, Vakıflar Pavyonu, Paraşüt Kulesi ve Ada Gazinosu) korunmalıdır. Fuar alanında yeni işlevlere yer verilmemesi ve kesinlikle yoğunluk arttırıcı kapalı hacim oluşturabilecek her türlü müdahaleden kaçınılması gerekmektedir. İzmir için önemsenen Kongre Merkezi önerisinin yeni kent merkezinde ele alınması doğru bir yaklaşım olacaktır ki, bu işlevin ihtiyaçları da dikkate alındığında, bu ihtiyaçların fuar alanında karşılanması mümkün olmayıp yeni kent merkezinde karşılanması İzmir kenti için faydalı olacaktır. Fuarın tasarım aşamasında tartışılacağı öngörülen duvar ve kapıların, fuarın işlevsel bütünlüğü, kimliği, anı değeri gibi ilkeler üzerinden ve fuarın parçalanmasına gidebilecek sonuçları doğurmayacak ve aynı zamanda çevresel ilişkileri güçlendirecek şekilde ele alınması gerekmektedir. Kültürpark’a kapalı otopark haricinde zorunlu durumların dışındaki resmi veya sivil araçların girişi ve belediyelere veya diğer kurumlara ait araçların bu alanı otopark olarak kullanması engellenmelidir. Hatta mümkünse yeraltı otoparkının araç giriş-çıkışları da yaya sirkülasyonunu kesmeyecek şekilde revize edilmelidir. Bu konuda Belediye Başkanı’nın yeraltı otoparkı yapılırken, yüzeyde tek bir otomobil görülmeyeceği sözü hatırlatılmalıdır. Kültürpark’ın ticari bir alan mantığıyla, bir anonim şirket (İZFAŞ) tarafından “işletilmesi” yerine bu alan daha doğru bir yöntemle PARK olarak yönetilmeli, organize edilmelidir.