Diren ÇELİK/EGEDESONSÖZ- Ekonomik krizle birlikte artan temel ihtiyaçlara gelen yüksek zamlar dolayısıyla vatandaşlar bazı aktivitelere ve hobilere de veda etmek zorunda kalmaya başladı.
Kağıt ve matbaaya gelen zamların ardından kitap satın almak lüks haline gelirken ikinci el kitap alım satımı yapan sahaflarda da düşüş yaşanmaya başladı. İzmir-Alsancak’ta uzun yıllardır sahaflık yapan Tuncay Yiğit ve Çağrı Karabil yaşanan ekonomik kriz dolayısıyla toplumun kültürel faaliyetlerden uzaklaşmak zorunda kaldığını belirtti.
2017’den bu yana kitapçılık yapan Tuncay Yiğit’e sözü bırakalım:
“Kitap kafe olarak çalışıyoruz. Kafe olarak değerlendirdiğimizde giderlerde artış olduğu için bir bulaşık deterjanı alıyorsun 120 lira tutuyor. İsyan eder noktaya geldim. Şişe suyun fiyatı bile yükseldi ve 5 TL’ye satıyorum. Önceleri suyu alelade ikram ederken şu anda da zamlardan dolayı bu fiyata satıyoruz. İnsanların alım gücü korkunç derecede düştü. Bu hem kafeye hem kitaba yansıyor. Kitap boyutundan değerlendirecek olursak yayınevleri yüksek zamlar yaptı. Bu yayınevinin de suçu değil, kağıt ve lojistik zamları inanılmaz yükseldi. Zamlardan sonra kitap satışlarının artacağı düşünüldü ancak ne yazık ki öyle bir şey olmadı. Çünkü insanların temel ihtiyaçlarını alacak paraları kalmadı. Kitap, Türkiye’de öncelik listesi sıralamasında ilk 100’e giremiyor. Böyle bir ekonomik koşulların içinde insanların kitaba para ayırmasını beklemek, kitap almasını beklemek boş bir beklentidir.
Sıfır kitap alamadıkları gibi ikinci el kitap alımında da acayip bir düşüş var. İnternet üzerinden de satış yapıyoruz. Akaryakıta gelen zamlarla kargo bedeli arttı. Kargo bedeli 15,23, 28 lira gibi 3 farklı kargo firmalarıyla çalışıyoruz. En ucuzu ile çalışmamıza rağmen yine de satışlarda düşüş var. 2005’te Seka Kağıt Fabrikası’nın satılmasıyla birlikte Ukrayna gibi ülkelerden kağıt ithal eder hale geldik. Dolayısıyla kâğıtlara korkunç bir zam yapıldı. Kurun yükselmesiyle artık hepimiz ekonomiden anlayan insanlar haline geldik. Hal böyleyken kitap fiyatları fırladı. Bizim de işlerimiz düşüşe geçti”
KRİPTO PARA VE KİŞİSEL GELİŞİM KİTAPLARINA YOĞUN İLGİ
Dikkat çekici biçimde kişisel gelişim ve kripto-borsa kitaplarında bir satış olduğunu dile getiren Yiğit, “Sosyal bilimler konusunda düşüş var. İnsanlar artık tamamen temel ihtiyaçlarına yönelik yani zoraki ders kitapları alıyor ya da okulda önerilen Dünya Klasikleri gibi… Eskiden hobi olarak aldıkları, özel ilgi alanlarına giren kitapları eskisi kadar tüketmiyorlar. Nispeten kişisel gelişim kitaplarında artış var ancak ben bunun kriz ile ilgili olduğunu düşünmüyorum. İnsanlar bir çıkış yolu arıyor ve kripto para ve borsa gibi kitaplarla arıyorlar. Ekonomik olarak hızlı bir şekilde ek gelir kazanabilecekleri kitapların satışında artış var. Geldiği gibi giden kitaplar oluyor. Ben de dâhil hızlı bir şekilde para kazanmak için sanal paralara ya da borsa gibi alternatiflere yönlenir olduk. İnsanlar nakit sıkıntısı çektiği için bir an önce bir şeyleri nakde çevirme derdindeler. Kira, fatura ödeme gibi derdimiz var. Kafe kısmında devasa dolaplarımız olsa belki faturaları ödemede daha da zorlanırız. Kiramızı faturamızı ödediğimiz için kendimizi şanslı sayıyoruz. Ekonomik kriz her şeyden önce insanların hayal kurmalarını engelledi. Gelen insanlar genellikle sanal paralarla bir an önce para kazanmaya çalışıyor ya da yurt dışına gitmeye çalışıyor. Türkiye’de yüzde 5’lik bir kesime hitap eden bir iş yapıyoruz. Bunun içerisindeki yüzde 1 oranı nitelikli okurdur. Mevcut ihtiyaçlarınız var ve böyle bir işten para kazanma şansı pek olmuyor. Yemek yemek bile lükse dönüştü. İnsanlar bir sinemaya bile gidemiyor. Türkiye’de başka yönelecek bir alan bulamadığım için başka bir işe yönlenmeyi düşünmedim kendi işim olduğu için bir şekilde buraya tutunuyorum. Hem kendi işimi yapmayıp hem az kazanacağıma kendi işimi yapıp az kazanmayı tercih ettim” dedi.
İNANILMAZ BİR DÜŞÜŞ VAR
Kültür Mahallesi’nde hizmet veren Kenar Kitapevi sahibi Çağlar Karabil ise de krizin etkilerini derinden hissetiklerini ve satışların azaldığını dile getirdi. Karabil’e göre online satışlar sahafların ayakta kalması adına önemli bir yer teşkil ediyor.
Sözü Karabil’e bırakalım:
“13 seneden beri Alsancak’ta bu sektör içerisinde ikinci el kitap alım satımı, onun dışında CD, plak, sahafiyelik kitaplar, eski gazeteler, mecmualar üzerine iş yapıyoruz. Burada ufak da olsa bir kafemiz var. Kriz biz ve bizim gibi kitapçıları derinden etkiledi. Bunun nedenleri arasında son zamanlarda kâğıt fabrikalarının kapanmasıyla kâğıt ithal edilmesi, basılan kitapların pahalı olması, pahalı olan kitapların ikinci ele dönüştürülmesi durumları azaldı. Bütün döngümüz çeşitli ikinci el kitaplarını arttırmak bu çeşitlilik üzerinden ihtiyaçlarımızı karşılama üzerine. Kiraların yükselmesi, stopaj vergisinin artması. Elektrik fiyatlarının iki katına çıkması bizim gibi kültür sektörünü derinden etkiledi çünkü bizim gibi ülkelerde kültür işleri birincil ihtiyaçlar arasında yer almıyor. İnsanların kriz dönemlerinde ilk vazgeçtiklerinden biri kitaplar oluyor.
Pandemi sonrası ekonomik krizden dolayı müşterilerimizin çoğu yurt dışına gitmek istiyor, oralarda iş kurmak istiyorlar. İrlanda, İngiltere, Almanya gibi ülkelerde çok fazla müşterimiz de var. Bu durum da bizim işlerimizi etkiliyor. Tarih, Sosyoloji, felsefe gibi kitaplarımızda satış çok azaldı. Satışlarda inanılmaz bir düşüş söz konusu. Araştırma kitapları çok pahalandı. Elimizde bir iki tane vardı onlar da satıldı. Aşk, şiir ve kişisel gelişim gibi türlerin satışında artışlar var”
MEMLEKETİNE DÖNEBİLMEK İÇİN KİTAPLARINI SATTI
Ekonomik krizden dolayı kitaplarını satan müşterilerinin de olduğunu söyleyen Karabil, “İzmir’de çalışmaya gelen arkadaşımız krizle birlikte çalıştığı iş yerinden çıkarılınca memleketine geri dönmek için yol parası çıkarmak adına gelip kitaplarını sattı. Muhakkak kitaplarını götürmek isterdi ama nakliye gibi masrafları var zaten işsiz kalmış nasıl götürecek? Kitaba o kadar rağbet yok. Kafe bölümlerinin olması ekonomik olarak bir katkı sağlıyor. Kendi adıma kafe kısmı olmasa batardım diyemem çünkü internet satışlarımız da var. Kayıtlı olan yaklaşık 50 bin adet kitabımız var.