EGEDESONSÖZ- İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (İESOB), 43 farklı işkolunda 866 esnaf sanatkar ile sahada yapılan anket çalışmaları sonucunda rapor hazırladı. Raporda esnaf ve sanatkarların olumlu veya olumsuz olarak süreçten nasıl etkilendiği, faaliyetlerinde ne gibi değişikliklere gittiği, istihdam, sermaye ve iş kayıpları başta olmak üzere pek çok sorunun cevabını bilimsel verilerle yanıtladı.
Ankete katılanların faaliyet süreleri çoğunlukla 5-20 yıl arasında değişirken, yüzde 39’u satış, yüzde 36’sı hizmet, yüzde 10’u üretim, yüzde 15’i ise hem üretim hem satış alanında çalışıyor. Yüzde 16’sı kadın, yüzde 84’ü erkek esnaf sanatkardan oluşan katılımcıların yüzde 22’si tek başına çalışıyor. Yüzde 65’si ise, 3 çalışana kadar istihdam eden üyelerden oluştu.
YÜZDE 26 PERSONEL KAYBI
Anket sonuçlarından elde edilen verilerle hazırlanan yaklaşık 600 sayfalık kitabı kamuoyuna tanıtan İESOB Başkanı Zekeriya Mutlu, ayakkabıcılar, büfe/kantinciler, şoförler, kırtasiyeciler, dökümcüler gibi farklı meslek kollarında araştırma yaptıklarını belirterek şunları söyledi:
‘Her mesleğin kendine göre durum analizlerini yaptık, farklı verilerini tespit ettik. Sonuçlar bize, üyelerimizin salgın sürecinden olumsuz yönde en fazla etkilenen kesimlerin arasında bulunduğunu göstermektedir. Çalışmadan elde edilen ortalama sonuçlara göre bu süreçte esnaf sanatkarların; İşleri yüzde 83 oranında düşmüş, yüzde 26 oranında istihdam kaybı yaşamışlardır. Ankete katılanların yüzde 71’i kiracı iken, kredilerden yararlanma oranları ise yüzde 38’i geçememiştir. Eski işlerimizi şu an da yakalayamıyoruz. Zor durumda olan bazı meslekler tespit ettik. Salgın sürecinde kapanıp tekrar açılan mesleklerimiz oldu. Açık olduğu halde işleri durma noktasına gelen işlerimiz var. Martın 11’inden beri kapalı olan yerler var. Burada bir ikilem var. Bir restoran da bütün içecekler, alkollü içkiler satılıyor yanında birahane var sadece bira satıyor. Birahane kapalı restoran açık bulaş oluyorsa restoranda olmuyor mu? Ben bir doktor değilim, sağlıkçı değilim bu konuda yorum yapmak haddime değildir. Önce sağlık önce bilim kurulu… Yan yana hizmet veren işletmeler açısından söyledim. 5 yıldızlı oteldeki masaj salonu açık, dışarıdaki kapalı. Bulaştan dolayı ikisi de etkileniyor. Böyle bir ayrıma girilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bizim de e-ticarete yönelmemiz gerekiyor. Yoksa e-ticaret bizim işlerimizi elimizden alacak. Esnaf terazi tuttuğu için adil davranır. Merkezi hükümet bize 21 kalemde destek verdi. Bu 21 kalem destek için cumhurbaşkanına teşekkür ediyorum ama bu isteklerimiz de var. Yaptıkları için teşekkür ama bunlar da olursa çok güzel olur” dedi.
İŞLETMELERİN ÖMRÜ ÇOK UZUN DEĞİL
Esnafın sorunlarını yerinde tespit etmeye çalıştıklarını söyleyen Mutlu, “Artan belirsizlikler hem ekonomiyi hem de psikolojiyi bozdu. Bu anket bize işletmelerin çok uzun ömürlü olmadığını gösteriyor. Taksitle krediyle minibüsünü yenileyen şoförlerimiz var. Kiralarını ödeyemeyecek duruma gelen esnaflarımız var. Ekmeğini çıkaramayan berber ve kuaförlerimiz var. Duraklara mahkûm olan taksicilerimiz. Daha çok sayıda arkadaşımız mağdur oldu, bir yol bir yöntem bekledi. Böylesi zor bir dönemde esnaf ve sanatkarlarımızın durumlarının ne olduğunu anlamak üzere adeta bir MR çekmek istedik” dedi.
BÜYÜK ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ BAŞIMIZA BELA OLDU
Büyük alışveriş merkezlerinde kırtasiye satışları ile ilgili yeni bir düzenlemeye ihtiyaç olduğunu söyleyen Mutlu, “Büyük alışveriş mağazaları başımıza bela oldu. Okul açılacağı zaman bizim işlerimizi dönemsel olarak yaptılar. O zaman ne lüzum var kırtasiyecilere. Dolayısıyla buna bir sınırlama getirilmesi lazım. Bir sene boyunca kırtasiyeci satış yapmayı bekliyor. Büyük mağazalar bir tokat atıyor, hiçbir şey satamayacak hale geliyor. Bu işlemin bir düzeni olması lazım… BİM, ŞOK, A101’in bir düzene girmesi lazım” dedi.
ELEKTRİK KURUMUNA KIRGINIZ
Elektrik dağıtıma kurumuna sitemde bulunan Başkan Mutlu, “Elektrik dağıtım şirketi GDZ A.Ş. sınıfta kaldı. Dükkan kapalı bize fatura çıkardı, dükkanın kapısından içeri attı. Diyemez miydi kapalı dönemde bizden olsun? Ne olurdu ortalamasını alacağız, para tahsil edeceğiz demeseydi. GDZ A.Ş.'ye kırgınız” dedi.
SOYER’E TEŞEKKÜR
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’e esnafa verdiği desteklerinden dolayı teşekkür eden Mutlu, Büyükşehir belediyesinden ve ilçe belediyelerinden destek gördük. Tunç Soyer başta olmak üzere, siyasi parti ayırmaksızın meclis üyelerine teşekkür ediyorum. meclis kararıyla bir sürü alanda destekleri oldu. Bu destekler için yerel yönetimlere teşekkür ederim. Bu pandemi ortadan kalkıncaya kadar desteklerin sürekliliği sağlanması gerekiyor yeni meclis kararlarıyla. Belediyelere ödediğimiz vergiler konusunda destek vermesi lazım. bizim mesleklerin içerisinde işi iyi olanlar oldu. İkinci el otomotivde kapanın elinde kaldı. Bakkallar, kasaplar kazandı ama genel yönergenin yanı sıra önce bu kitapçığı iktidara vermek gerekir diye düşündüm ve geçtiğimiz hafta Hamza Dağ’a verdim o da cumhurbaşkanlığına iletecek. Biz ayrım yapmayız, muhalefet partilerine ve Valiliğe bu çalışmaları sunacağız” dedi.
KANTİNLER AÇILSIN
Okulların açılması ile birlikte kantinlerde faaliyete geçmesinin olumlu olacağını söyleyen Başkan Mutlu, “Okullar açık olduğuna göre kantinler de açılabilir diye düşünüyorum. önümüzdeki süreç böyle devam edecekse bana göre kira alınmamalı. Sigorta ve vergiler konusunda yardımcı olunmalı kantincilere” dedi.
DEVLET SERVİSÇİLERE DESTEK VERMELİ
Servisçilerin yaşadığı sorunlar için hükümete çağrı yapan Mutlu, “Çocuğun babası diyor ki, ben iki gün göndereceğim çocuğumu niye 1 aylık para vereyim. Baktığım zaman burada veli de haklı, servisçi de haklı. Burada 2 gün veli ödüyorsa 3 gün devletin ödemesi lazım” dedi.
ÇAY SATARAK KAHVEHANE YÜRÜMEZ
Kahvehaneciler için vergi ve sigorta çağrısı yapan Başkan Mutlu, “Kahvehaneciler çay satarak yürütemezler gemiyi. Samimiyetime inanın geçen gün bir kahvehaneye gittim cebinde adamın 60 lira var. Ocakçının yevmiyesi zaten 90 lira. Nasıl evini geçindirecek nasıl çalışana para verecek. Devletin kahvecilere destek vermesi gerekir. Bir müddet vergi alınmaması gerekir. Çalışanların sigortaları devlet tarafından karşılanması gerekir. Bir esnafa gittiğinizde işler nasıl dediğinde işlerimiz kötü yanıtını alıyorsanız, o toplumda, ekonomide sıkıntı var demektir” dedi.
GELECEK KAYGISI
Meslek dalına göre etkilenme dereceleri farlılık göstermekle beraber, tüm esnaf işletmelerinin salgından olumsuz etkilediğini kaydeden Başkan Mutlu sözlerini şöyle sürdürdü:
‘Hazırlanan rapordan çıkan en belirgin sonuç; esnaf sanatkarların işyerleri ile ilgili yaşadığı ‘Gelecek Kaygısı’ olmuştur. Çünkü;
-Salgının sürmesi ve ikinci dalga ihtimalinin güçlenmesi nedeniyle tekrar faaliyetinin sınırlanması veya durdurulması korkusu yaşamaktadırlar.
-Bazı üyelerimiz 15 Mart’tan bu yana çalışamaz durumdayken, bazı üyelerimiz de işyerlerini açtıkları halde eski iş potansiyellerini yakalayamamışlardır. Örneğin, insanlar çekindikleri için berbere gitmemekte, lokantaya gitmek yerine evinden işyerine yemek getirmekte, minibüs yerine kendi aracını kullanmaktadır. Normalleşme sürecinde üyelerimizin sadece yüzde 23’ünün eski iş potansiyelini yakalayabildiği tespit edilmiştir.’
ESNAFIN BEKLENTİLERİNİ SIRALADI
Geleceğini net göremeyen esnaf sanatkarlar için bazı etkili tedbirlerin düşünülmesini isteyen Mutlu, kesimin beklentilerini şöyle sıraladı:
-Üyelerimiz 2021 yılından da endişelidir, eski işlerini yakalayabilmeleri şüphelidir. Öte yandan ötelenen yasal vecibelerin ve kullanılan destek kredilerinin vadeleri yaklaşmıştır. Dolayısıyla istediği işleri halen yapamayan, para kazanamayan esnaf sanatkarlara 1-2 yıl geri ödemesiz, sıfır faizli kredi destekleri tahsis edilmelidir.
-Çok etkilenen bazı meslek kolları için özel lokal tedbirler düşünülmelidir. Kantinciler, servisçiler, kahveciler, kırtasiyeciler gibi bazı meslek kolları 15 Mart’tan bu yana çalışamamakta, işletmelerini açsalar bile iş yapamamaktadırlar. Bu kapsamdaki işletmelerimiz için ek olarak mesleğe özel, kira muafiyeti, SGK prim ödemelerinin dondurulması, vergi affı, mülk sahibi özel şahıs ise kira yardımı gibi ek önlemler alınmalıdır.
-Genel anlamda esnaf sanatkarların iki yıla kadar kamu kurumlarına ve yerel yönetimlere olan ödemelerinin yapılandırılması, vergi indirimleri veya muafiyetlerinin hayata geçirilmesi, esnafa çalıştırdığı eleman için istihdam kolaylıkları getirilmesi ve sicile kayıtlı esnaf sanatkarlara hibe olanaklarının planlanması yararlı olacaktır.
-Salgın süreci ile önemi artan e-ticaret olgusuna üyelerimizin geçişini kolaylaştırmak ve yeni satış kanalları açmalarına yardımcı olmak için esnaf teşkilatları ile ortak çalışmalara öncelik verilmelidir.