EGEDESONSÖZ- İzmir Karşıyaka ilçesinde Tersane Mahallesi’ndeki 21 Kasım akşamı bir inşaatın temel kazısı yapıldığı sırada, yan binada kayma meydana gelmiş ve tedbir amaçlı bitişikteki iki binada yaşayanlar tahliye edilmişti. Bu arada bölgeye gelen teknik ekibin yaptığı hassas ölçüm sonrasında kayma yaşanan bina ile yanındaki bina arasına metal destek yerleştirilmişti.
Kaymanın yaşandığı bölgede TMMOB İzmir Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şubesi tarafından oluşturulan komisyon 23 Kasım tarihinde incelemede bulundu. İnceleme sonucunda hazırlanan raporda şu sonuçlara ulaşıldı:
-Yoğun ve özellikle bitişik nizam yapılaşmanın mevcut olduğu alanlarda gerçekleştirilecek her türlü yıkım, temel sökümü, temel kazısı vb. inşai faaliyetlerin meri imar ve yapı mevzuati hükümleri gereği komşu parsellerdeki alt ve üst yapı unsurlarında veya arsalarda herhangi bir stabilite kaybına ve yapısal hasarlara neden olmayacak şekilde planlanması, uygulanması ve denetlenmesi gereklidir. Bu gereklilik, inşaat faaliyetinde görev ve sorumluluk üstlenen meslek disiplinleri ile ilgili kurumları risk analizi ve riskleri engelleyecek önlemlerin geliştirilmesi konularında daha duyarlı ve özenli olmalarını zorunlu kılmaktadır.
-Özellikle hem yoğun ve bitişik nizam yapılaşma hem de Karşıyaka'da meydana gelen olay somutunda olduğu gibi, zayıf zemin koşullarının bir araya geldiği koşullarda gerçekleştirilecek inşai faaliyetlerin temel kazılarında bu duyarlılık ve özen daha yüksek derecede gösterilmelidir.
- Temel kazısı sırasında kaymanın meydana gelen Karşıyaka İlçesi, Alaybey Mahallesi, 1661 Sokak ve yakın çevresi akışkan kil ve gevşek kum gibi zayıf mühendislik parametrelerine sahip ve aynı zamanda yüksek yer altı su seviyesine sahip jeolojik-jeoteknik koşulların izlendiği bir bölge olup sahadaki mevcut zemin ve yapılaşma (bitişik binaların temel derinlikleri vb.) koşulları göz önüne alındığında temel sökümü ve kazısı sırasında yıkım/temel söküm-kazı-zemin etkileşiminin gereklerine uygun davranılmadığı anlaşılmıştır.
- Bu olay somutunda yıkımın 2. aşaması olan temel sökümü ile yeni bina inşaatının temel kazısı işleri bir araya getirilmiştir. Ancak bu süreçte iş ve işlemlerin, yerindeki kazı/söküm güvenliği değerlendirmesinin yapılması ve karşılaşılabilecek olası sorunların çözümleri anlamında, 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu ve ikincil mevzuatındaki eksikliklerin bir sonucu olarak, yeterli Jeoloji Mühendisliği hizmeti alınmadan gerçekleştirildiği anlaşılmıştır.
- Öte yandan, Kentimizde yoğun ve özellikle bitişik nizam yapılaşmanın olduğu alanlardaki bina yıkımları, genelde önce üst yapının (temel üzeri) yıkımı daha sonra ise yeni bina inşasının öncesinde olacak şekilde temel sökümü olarak 2 aşamada gerçekleştirilmekte ve yıkım faaliyeti Jeoloji Mühendisliği meslek alanı dışında bir konu olarak ele alınmaktadır.
‘BENZERİ YÜZLERCE OLAY YAŞANABİLİR’
Oda tarafından incelemelerle ilgili yapılan açıklamada bina yıkımlarındaki denetimsizlikten kaynaklı benzeri yüzlerce olayın yaşanmasına neden olacağı vurgulandı.
Açıklamada şu ifadelere yer verildi:
13.10.2021 tarih ve 31627 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik'te de referans olarak alınan "TS 13633 Yapıların Tam ve Kısmi Yıkımı İçin Uygulama Kuralları Standardinda" belirtildiği üzere bir bina yıkımından önce Jeoloji Mühendisinin de yer aldığı bir ekip tarafından ortak bir şekilde yıkım projesinin hazırlanması; yıkıma konu yapının yer aldığı alandaki zeminin jeolojik-jeoteknik koşullarının değerlendirilerek yıkım-zemin etkileşimine dayalı hem yıkıma konu yapı hem çevre bina ve parseller için risk analizlerinin yapılması gerekmektedir.
Sonuç itibariyle: Karşıyaka Ilçesi, Alaybey Mahallesi, 1661 Sokak'ta yaşanan olaydan aldığımız dersler ışığında uyarıyoruz. Izmir gibi yoğun ve bitişik nizam yapılaşmanın yaygin olduğu bir kentte, bina yıkım vyeni yapılaşma faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak olan derin kazılar artık özel bir durum değil genel bir mühendislik sorunudur. Bu nedenle bitişik nizam yapılaşmış bir kentsel alan parselinde yürütülecek inşai çalışmalar sırasında hem yapı zemin hem yıkım-zemin etkileşimini esas alan değerlendirmelerin yapılması; bu değerlendirme sonuçlarına göre çevredeki alt üst yapı ile parsellerin güvenliğini sağlamaya dönük risk azaltma proje ve yaklaşımların geliştirilmesi ve bunların uygulanmasının arazide yerinde mühendis gözetiminde denetlenmesi bir gerekliliktir. Jeoloji Mühendisleri ve Jeoloji Mühendisliği meslek disiplini bu sürecin ayrılmaz bir parçasıdır.
Karşıyaka Ilçesi, Tersane Mahallesi, 1661 Sokak'ta yaşanan olayda bu gereklilikler konusunda gösterilecek zafiyetin bedelinin ne kadar ağır olabileceğini somut olarak göstermiştir. Yikım ve/veya yeni bina üretim süreçlerinin projelendirilmesi, uygulanması ve denetlenmesi bir mühendislik hizmetidir ve bu hizmet aralarında Jeoloji Mühendisinin de bulunduğu bir ekip tarafindan yerine getirilmelidir. TMMOB-Jeoloji Mühendisleri Odasi Izmir Şubesi olarak ilgili kurumları ve halkımızı bu konularda uyanıyor ve daha duyarlı davranmaya davet ediyoruz.