EGEDESONSÖZ-(ÖZEL HABER)- Kanatlı beyaz et üreticileri olarak bilinen fason üretici konumundaki tavuk üreticileri başta kömür olmak üzere yüzde % 100, altlıkta(talaş veya çeltik) %115 ve elektrikte ise % 30 artışlara karşın 45 günlük (24 saat bakım-yetiştirme) hizmet karşılığında her tavuk başına 14 Krş zarar ettiklerini ifade etti.
TAVUKÇU BATIYOR GÖREN YOK
Türkiye’de 18 entegre tavuk şirketinin bu yıl dahil %25 büyüme hedefi koyduklarını, ancak kümes sahibi işletmelerin birer-ikişer zarar nedeniyle kapattıklarını kaydeden Türkiye Kanatlı Et Üreticileri Merkez Birliği Başkanı Abdullah Koç, sektörün krizde olduğunu söyledi.
Birlik Başkanı Koç “Türkiye’de kanatlı beyaz et üreten asıl üretici olan biz kümes sahipleri her tavuktan 64 Krş zarar ediyoruz. Dayanacak gücümüz kalmadı. Sektör büyük bir krizde. Şu anda Samsun’da yaklaşık 3 aydan beri beyaz et üretimi tamamen durmuş. Son iki yıldan beri Türkiye genelinde 3 bin işletme kapısına kilit vurdu. İzmir’de 236 işletmeden 11’i kapattı, onlarcası internette satış ilanı vermiş. Sektör batıyor sesimizi duyuramıyoruz. Bu kadar zararla üretime devam edemeyiz” dedi.
GİDER %100 ARTTI, ÇİFTLİKLERE BANKALAR EL KOYDU
Fason üretimin üç temel gideri olan, kömür, elektrik ve altlık fiyatlarının yüzde 100 arttığını belirten Abdullah Koç “Türkiye’de 14 bin üretici var. Son iki yılda 3 binden fazla işletme battı. Çünkü devlet sektör gelişsin diye ‘teşvik’ verdi ancak; işletme açanlar bu hibenin iki katı bankalardan kredi çekerek üretime başladı. Fason üreticileri para kazanmayınca bankaya ödeme yapamadı. İcra yoluyla bankaların çok sayıda el koyduğu çiftlik var şu anda. Çünkü kömür elektrik ve altlık fiyatları fahiş artı. Biz bu artışlar karşısında her tavuktan 64 Krş zarar ediyoruz. Peki neden zararına devam ediyoruz? Çünkü önceki yıllarda bu sektörden ekmek yedik, düzelir umuduyla her dönem zararla çalışıyoruz. Kömürün tonunu 2017 yılının sonunda Soma devlet kömürünü 232 TL’ye aldım. Şu anda devletin aynı kömürü 368 TL ancak devletin kömürü sınırlı yetmiyor üreticiye, ihtiyacımızın %25’ini veriyor zaten. Geri kalan yüzde 75’ini özelden gidip karaborsa alıyoruz. Tonu şu anda 600 TL. Dekontlarım elimde. Altlık aynı şekilde arttı geçen sezon 280 TL’ye şimdi 600 TL’ye alıyoruz. Elektrik normalde yüzde 9 artı ancak sözleşme ile bize yapılan yüzde 20’lik indirimler, iskontolarımız iptal oldu. Doğrudan net olarak yüzde 30 zam oldu” şeklinde ifade etti.
“HEM ZARAR EDİYORUZ HEM CİDDİ RİSKİ VAR”
Başkan Koç, hükümetin, küçük-büyük baş hayvan, hatta yumurta üreticisine bile teşvik verdiğini ancak tavuk üreticisine teşvik vermediğini eleştirerek konuşmasını şu sözlerle sürdürdü:
“Zaten zarar ediyor üretici. Küçük-büyük hayvana hatta yumurtaya bile teşvik var ama tavuğa yok. İşletmelerin kapanma nedenlerinin başında zarar geliyor. Hükümet acilen yaşadığımız bu krize üretici ile bir çözüm bulmalı. Fason üreticilerine mutlaka çok acil ton başına 35 TL destek vermeli. Daha sonra somut adımlar atılmalı. İkinci neden kümeslerin modernleşmesi-yenilenmesi lazım. İşletme kazanamadığı için çiftliği de yenileyemiyor. Bir kümesin ömrü 12 yıldır. Eski olanlar yenilemiyor. Kar etse işletmeci gidip kredi çekecek, yenileyecek ancak kar etmiyor… Bir kısmı ne yapıyor? Kümeste ya mantar üretimi yapıyor, ya satıyor, ya da durumu iyi olanlar kümeslerine hayvan almıyor. Çünkü bulaşıcı bir hasatlık veya benzeri bir durum olsa bütün zarar üreticiye aittir. Hem zarar edip hem de bu riski alamaz.”
“DURUMU FIRSATA ÇEVİRENLER VAR MAALESEF”
Soma’da kömür satıcısı Fikret Eren tavukçuların zor durumda olduğunu doğrulayarak “Devletin verdiği kömür sınırlı olunca, bazı satıcılar maalesef bu durumu fırsat bilerek tavukçuya istediği fiyattan kömür satıyor. Tavuk üreticisi toz sanayi kömürünü Soma’da karaborsa alıyor. Adamın iki günlük civcivi var kümeste almak zorunda başka çaresi yok” dedi.
“GELİR GİDERİ KARŞILAMIYOR”
İzmir’de kümes sahibi fason üretim yapan Abdullah Yılmaz ise gelirlerin giderleri karşılamadığını, iyileştirilme yapılmaması durumunda üreticilerin kapatma zorunda kalacağını ifade etti.
Uzun yıllardır sektörde fason üretim yapan Yılmaz “İzmir’de 40000 kapasiteli bir çiftlikte üretim yapıyorum. 45 gün yetiştirme süresi ve 15 günlük temizlik hazırlık süresi ile birlikte 60 gün boyunca geceli gündüzlü çalışıyoruz. Bizim ortalama her dönem (45+15 gün) elde ettiğimiz gelir 50-55 bin TL’dir. Kışın ısıtma maliyeti ortalama şu an ki fiyatlarla 15000 TL. Altlık maliyetimiz talaş ya da çeltik 6500 TL. Elektrik maliyetimiz 6000-8500 TL civarı. Bunun yanında işçi giderleri 9000 TL. Ulaşım teknik arıza, amortisman, yönetici, finansman giderleri de eklendiğin de gelir gideri karşılamıyor. 40.000 kapasiteli bir çiftlik yapım maliyeti 2,2 milyon TL olduğunu düşünürsek bunun amorti olması neredeyse 40 yıl.
Maliyetler ve finansman problemlerinin yanında sektörün kendi içinde barındırdığı zorluklar da var. Örneğin civciv ve yemin entegre şirket tarafından sağlandığı fason üretim olarak, civcivlerin çiftliğe girdiği andan itibaren kesime gidinceye kadar bütün ölümleri üreticiye ait. Sadece entegre şirketin tartımları geçerli sayılmakta. Sadece entegte şirketin belirlediği performans kriterlerine göre ücretlendirme yapılıyor. Sektörde bu şartlarda devam edebilmek mümkün görünmüyor. Bu gidişle işletmeler kapatmak zorunda kalacak” dedi.