EGEDESONSÖZ - İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Buca-Karabağlar-Konak-Balçova-Narlıdere ve Gaziemir gibi ilçelerin çöpünü bertaraf edeceği Menderes’e bağlı Gölova-Çakaltepe Köyü’nde yapılacak “katı atık bertaraf tesisine” ilişkin tartışmalar sürüyor. Büyükşehir ile sözleşme imzalayarak çalışmaları başlatan Doğtaş Mobilya’nın iştiraki Novtek Elektrik çalışmaları yine aynı grup bünyesinde bulunan Yılbatu Elektrik Şirketi’ne devretmişti.
Şirket, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Toplum ve İletişim Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr Suavi Aydın’a tesisin sosyolojik etkisi ve bölgede yaratacağına toplumsal refleksle ilgili rapor hazırlattı. Aydın imzalı raporda birçok değerlendirme ve tespit yer aldı.
İŞTE O İFADELER!
-Bu rapora konu olan faaliyetin yeri, özel kişilere veya köy tüzel kişiliklerine ait araziler olmayıp hazine ve orman hazinesi arazisi üzerinde seçilmiştir. Buna bağlı olarak kamulaştırmaya bağlı sosyal etkilerin oluşması beklenmemektedir.
-Faaliyet sahası makilik orman arazisi olup üzerinde Gölova Mahallesi'ne kayıtlı üç ailenin gündelik yayma küçükbaş hayvancılık faaliyeti dışında bir ekonomik faaliyet saptanmamıştır.
-Faaliyet sahasının yerleşim yerlerine ve ekonomik faaliyet alanlarına uzaklığı tatmin edici ve yüksek etki yaratmayacak seviyededir.
-Menderes İlçesi'nin bu kesiminde yoğun tarım faaliyeti ile fenni hayvancılık faaliyeti yürütülmektedir. Faaliyetin yeri bu tarım ve fenni hayvancılık faaliyetlerine etki edecek konumda değildir. Arıcılık faaliyeti de söz konusu tesisten etkilenme olasılığı olmayan bir uzaklıkta gerçekleştirilmektedir. Bunların dışında, hasat ve pazara sevk dönemlerinde artacak trafiğin tesisin inşaat ve işletme sürecinden etkilenmesi söz konusu olabilir.
-Faaliyetin türü nedeniyle çevrede yaşayan halkın çevre kirliliği ile ilgili kaygıları vardır. Buna bağlı olarak faaliyete karşı genel bir tepki ve buna bağlı olarak yerel yönetimlerin çekinceleri ortaya çıkmıştır.
-Bu kaygıların başında tesisin katı atık depolamasına dönük bir faaliyeti gerçekleştirecek olması nedeniyle ortaya çıkacak kokunun yaratacağı kötü çevresel etkilere; tesiste depolanan katı atığın ifraz ettiği metan gazının yakılmasıyla enerji üretileceği bilgisine dayanarak, zararlı gazların havaya salınacağı ve buna bağlı olarak oluşacak hava kirliliğinin genel hayatı ve ekonomik faaliyeti etkileyeceği kaygısına ve tesisin İzmir'in güneybatı ilçelerinin katı atığını bertarafa yönelik faaliyeti nedeniyle, söz konusu katı atığın çevredeki yerleşimlerin içinden geçen yolların kullanımıyla tesise taşınacağı ve buna bağlı olarak yoğun ağır vasıta trafiği ile taşınan yükün niteliğine bağlı kirletici unsurların doğrudan bu yollardan taşınacağı kaygısına bağlı tehdit algısı mevcuttur.
-Bunlara ek olarak katı atığın depolanması sürecinin çevrenin yeraltı suları üzerinde bozucu etki yaratacağı endişesi gözlemlenmiştir. Yeraltı suları bu yörede tarımsal sulama suyu ve yer yer değerlendirildiğinden kritik önemdedir. kullanma suyu olarak değerlendirildiğinden kritik önemdedir.
-Faaliyet sahasında Gölova muhtarlığına kayıtlı üç aile tarafından süregiden düşük yoğunluklu otlatma faaliyeti inşaat döneminden ve onu izleyen işletme evresinden etkilenecek ve tamamen sona erdirilecektir. Burada otlatma faaliyetini sürdüren üç ailenin bu faaliyetini sürdürmesi için söz konusu faaliyet sahiplerine, tesise tahsis edilmiş çevrili alanın dışında, mümkünse Büyükşehir Belediyesi veya Menderes Belediyesi'nce yeni otlatma alanı gösterilmelidir. Bu mümkün değilse, bu üç ailenin çalışma çağındaki üyelerinin faaliyet sahibi tarafından öncelikli istihdam listesine alınması gerekmektedir. Bu kritik unsurun dışında tesisin inşaat sürecinin çevredeki otlatma ve diğer hayvancılık faaliyetlerini etkilemeyeceği gözlemlenmiştir. Zeytinköy'ün otlatma sahası ise tesisin çevresine ve etki alanına uzak bir konumda Pamucak düzlüğü üzerindedir.
- Yeraltı sularının kirleneceğine, azalacağına yahut yok olacağına ilişkin kaygıların giderilmesi amacıyla yeraltı sularının hidrojeolojik incelemesi yapılmalı ve gerek inşaat gerekse işletme sürecinde kirletici ajanların sürekli izlenmesi gerekmektedir. Bu konuda ÇED Raporu'nun ilgili bölümündeki taahhütler sosyal etkiler bakımından da geçerlidir. Bilhassa tesisin kurulacağı yükselti ve çevresinden doğan su kaynaklarının bir kısmının cazibe yönünde bulunan Zeytinköy'ün zengin tarım arazisinin korunması için bu izlemeler kritik önem taşımaktadır.
-Tesisin ihtiyaçları için kullanılacak yeraltı veya şebeke sularının çevredeki yerleşimlerin içme ve sulama suyu istikrarını koruyacak biçimde tesis edilmesine yönelik hassasiyetler: Bu çerçevede özellikle yaz aylarında artan su ihtiyacı ve depolanan suyun zaman zaman kritik seviyelerde bulunması nedeniyle, çevredeki yerleşimlerin içme suyu düzenini bozmayacak biçimde yeraltı veya şebeke suyu kullanımı olanakları araştırılmalıdır. Tesis in su ihtiyacının karşılanması amacıyla yapılacak işlemlerin çevredeki su ihtiyacı ile mevcut su sağlama kapasitesi arasındaki uyumu bozmayacak biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaçların, çevredeki yerleşimlerin kullanma, sulama ve içme suyu ihtiyacına engel teşkil etmeyecek biçimde düzenlenmesi ÇED Raporu'nun ilgili bölümünde tetkik ve taahhüt edilmelidir.
-Hasat ve pazara arz döneminde alınacak önlemler: Faaliyetin etki alanının yoğun tarım faaliyetine sahne olduğu bu raporda belirtilmiş ve gösterilmiştir. Buna bağlı olarak hasat ve pazara arz dönemlerinde tarla içi faaliyetlerin, tesisin inşaat ve işletme faaliyetleriyle çakışması halinde ortaya çıkabilecek hassasiyetler burada ele alınmıştır. Haziran ayından Kasım ayına kadar örtü altı ürünlerin sevk ve pazarlaması, Eylül ayının ortalarından Ekim ayı sonuna kadar tarla ürünlerinin sevk ve pazarlaması, Kasım ve Aralık aylarında ise yağlık zeytin sevk ve pazarlaması söz konusudur. Örtü altı ürünler ile sebze-meyve ve tarla ürünleri Menderes ilçe merkezine doğru kuzey yönünde, yağlık zeytin yükleme ve sevki ise Selçuk İlçesi'ndeki fabrikalara yönelik olarak güney yönünde trafik yaratmaktadır. Selçuk ilçesi yönündeki trafiğin söz konusu tesisin inşaat ve. işletme dönemi trafiğinden etkilenmesi beklenmemektedir. Kuzey yönündeki trafik ise inşaat ve işletme dönemi trafiğinden etkilenebilir. Buna ilişkin önlemler dizisi trafikle ilgili önlemler kısmında ele alınmıştır.
-Koku, gaz ve duman emisyonu gibi kirletici etkenlerin varlığına ve etkilerine ilişkin kaygılarla ilgili önlemler: Söz konusu kati atık bertarafının ve bu tesiste ortaya çıkacak gazların yakılması yoluyla enerji üretiminin kapalı bir sistem içinde gerçekleşeceği, üretim ve işletme mühendisliğin ve bunlara ilişkin tasarımların bu kapalı sistem gözetilerek yapıldığı görülmüştür. Buna bagh olarak tesisin koku üretmeyeceği, gazların kapalı sistem içinde yakılmasıyla enerji üretimi gerçekleştirileceği için herhangi bir kötü etkili emisyonun gerçekleşmeyeceği hem faaliyet sahibi, hem de ÇED Raporu'nda taahhüt edilmiştir. İşletme döneminde bu taahhütlerin periyodik izlemesi yapılmalıdır.
-En yüksek tepki doğuran unsurların başında katı atığın mahallelerin kullandığı ana tali yollar üzerinden taşınacağı endişesi gelmektedir. Bu kaygımın giderilmesi amacıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi, güney ilçelerden gelecek katı atık yükünü doğrudan 0-31 otoyolu üzerinden taşıyacak ve oradan Uyuzderesi'ndeki taş ocaklarının içinden doğrudan faaliyet sahasına uzanacak bir yolla iletecek bir yolu yapım programına almıştır. Güney ilçelerden başlayarak böylelikle Menderes ilçe merkezi, Değirmendere, Çamonu, Ataköy ve Çakaltepe güzergâhını izleyen 35-51 numaralı mevcut yolun kullanımı söz konusu olmayacaktır. Bu yeni yolun yapım programına alınması, bu rapora projenin başlıca paydaşı olan İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin bir taahhüdü olarak işlenmiştir. Öte yandan söz konusu güzergah bakımından yukarıda sözü edilen 35-51 numaralı il yolunun kullanım dışı kalması, söz konusu yolun, Menderes llçesi'nin güney kesiminden (Gümüldür ve Özdere yönünden) gelecek katı atığın taşınacağı Ahmetbey-Çilekoy-Çakaltepe kesimi ile ilgili kaygıları ortadan kaldırmamaktadır. Söz konusu yolun Ahmetbey ve Çileköy hizasındaki kısmı doğrudan mahallelerin içinden geçmediği için bu iki yerleşim bakımından ortaya çıkacak etkiler ihmal edilebilir. Ancak Çakaltepe için böyle bir etki azaltıcı etken söz konusu değildir.