Mehmet İŞLER/EGEDESONSÖZ- İzmir’de uzun yıllar hizmet veren tarihi elektrik fabrikasının Özelleştirme İdaresi tarafından satışı bugün gerçekleştirildi. İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Dr. Buğra Gökçe ve Grand Plaza A.Ş Genel Müdürü Hasan İkat Büyükşehir adına ihalede yer aldı.
Ankara’da açık arttırma usulü ile gerçekleşen ihale 15 dakikada sonuçlandı. Sadece İzmir Büyükşehir Belediyesi adına Grand Plaza A.Ş’nin katıldığı ihale sonucuna göre taraflar 35 milyon TL’ye anlaştı.
FABRİKANIN TARİHİ
Elektrik fabrikasının temeli, Osmanlı döneminde, 1913 yılında imzalanan yabancı ortaklığa imtiyaz veren sözleşmeye dayanılarak 1926 yılında Belçikalı Traction-Elektricite şirketi tarafından atılmış. Santralin 18 Ekim 1928'de devreye girmesiyle birlikte kentte yaşam değişmeye başlamış, sokak aydınlatmasında hava gazından elektriğe geçilmiş, ilerleyen yıllarda ise atlı tramvaylar yerine troleybüsler devreye girmiş. Resmi Gazete'de 27 Temmuz 1943 tarihinde yayımlanan 'İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim Şirketi İmtiyazı ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair Mukavelenin Tasdiki ve Bu Müessesenin İşletilmesi Hakkında Kanun' kapsamında satın alınarak, kamulaştırılmıştır. Kurulu gücü 5 mw olan elektrik fabrikasının yabancı özel sektör tarafından işletildiği uzun yıllar boyunca kapasite artışına gidilmemiş. Kurulu güç, kamulaştırmanın ardından Elektrik Su Havagazı Otobüs ve Troleybüs Genel Müdürlüğü'nün (ESHOT) işletilmesine geçildikten sonra 1949, 1952, 1954, 1955 yıllarında devreye alınan ek ünitelerle 40 mw'a ulaşmıştır.
1960'lı yıllara gelindiğinde ise İzmir'in elektrik ihtiyacını yüzde 30'unu karşılıyordu. ESHOT'tan sonra Etibank'ın işlettiği santral, Türkiye Elektik Kurumu'nun (TEK) kurulmasından sonra ise TEK'e devredilmiştir. Özelleştirme çalışmaları kapsamında TEK'in ardından son olarak Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. bünyesinde kalmış ve üretimin durdurulmasının ardından, ekipmanlar ve cihazlar hurdaya ayrılmıştır. Elektrik fabrikası, 1998 yılına kadar aralıksız olarak kentin enerji ihtiyacını karşılamaya katkı vermiştir.
İhale öncesinde İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’den hamle geldi. Soyer’in talimatıyla hazırlık yapan bürokratlar Ankara’ya gitti. Anıtkabir ziyareti için Soyer başkanlığında başkente giden CHP’li belediye başkanları heyetinde sürpriz isimler de yer aldı. Soyer, ihalede bizzat çalışma yapmak üzere Genel Sekreter Dr. Buğra Gökçe ve Grand Plaza Şirketi Genel Müdürü Hasan İkat’ı görevlendirdi. İki isim de bizzat Büyükşehir adına ihalede yer aldı.
İhale şartnamesine “kamu kurumları ve belediyeler giremez” maddesi koyan Özelleştirme İdaresi’nin bu kararı ise belediye şirketi olan ve Türk Ticaret Kanunu’na tabi olan belediyenin turizm, kafeterya ve restoranlarını işleten Grand Plaza A.Ş üzerinden aşıldı.
Öte yandan, imar planlarında “özel proje alanı” olarak satışa çıkartılan elektrik fabrikası için bir hamle daha yapıldı. Büyükşehir Belediyesi, alanı kamulaştırma programına aldı. Bu da, ihaleyi belediye dışında kim alırsa alsın fabrikanın büyükşehir tarafından satın alınıp kamulaştırılabileceği anlamına geliyor.