Diren ÇELİK-Büşra ÇETİNKAYA/ EGEDESONSÖZ – Rekoltedeki azalış ve artan maliyetler zeytinyağı fiyatlarını katladı.
Bu yıl ise zeytinyağının litre fiyatı neredeyse 300 lirayı buldu. TARİŞ, yaptığı açıklamada, 2023- 2024 sezonu zeytinyağı alım fiyatını kilogram başına 295 lira olarak belirlediklerini duyurmuştu. Zeyinyağının beş litresi neredeyse altın fiyatları ile yarışıyor.
Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, zeytinyağı fiyatları ve ihracat kısıtlaması hakkında Egedesonsöz’e değerlendirmelerde bulundu.
‘TÜRKİYE’YE TALEP ARTTI’
Avrupa’da yaşanan kuraklığın zeytin üretimini olumsuz etkilemesi üzerine Türkiye’ye talebin arttığını dile getiren Yıldırım, “Zeytin ve zeytinyağında Türkiye geçen sene rekor bir üretim verdi. 2.9 milyon ton zeytin üretimi oldu. Buradan 730 bin ton civarında sofralık zeytin, 421 bin ton da zeytinyağı elde edildi. Bu Türkiye tarihinde bir rekordur. Türkiye’de rekor üretim varken Avrupa’da da kuraklık nedeniyle ciddi bir üretimde azalma oldu. İspanya dünyanın en büyük üreticisi. İspanya’da yüzde 50’den fazla üretim azaldı. Normalde 1.4 milyon ton zeytinyağı üreten İspanya, 780 bin tona kadar geriledi. Bu ciddi bir düşüş… Tabii İtalya’da da azaldı. Onlarda da 350 bin tondu, 235 bin tona düştü. Böyle olunca hem İtalya’dan hem İspanya’dan Türkiye’ye ciddi bir talep oldu. Onlar kendi tüketimi için ihracat için yağ ihtiyacı var. Bu açığı kapatmak için Türkiye’den talep edince Türkiye’de fiyatlar arttı. Aslında Avrupa’da da arttı. Çünkü orada üretimle ilgili kriz yaşanıyor. İspanya’da fiyatlar yüzde 80, İtalya’da yüzde 68, Yunanistan’da yüzde 120 arttı. Bizde yüzde 300-400 arttı” dedi.
‘NORMALE DÖNDÜK, FİYATLAR ARTMAYA DEVAM EDİYOR’
Yıldırım, zeytin ve zeytinyağı ihracatının artmasıyla birlikte tüketicilerin zeytinyağına ulaşmakta zorlandığını ifade etti. Yıldırım, “Bu durum Türkiye’de tağşiş dediğimiz sahte yağların da piyasaya daha çok sürülmesine neden oldu. Bu sene normale döndük. Normalde bu sene yok yılı ama Türkiye’de yine 180 bin ton yağ, 420 bin ton civarında da sofralık zeytin var. Yani biz normale döndük ama fiyatlar artmaya devam ediyor. Tariş’in açıkladığı 0,3 asit yağ için 295 lira fiyat. Piyasada yağlar sanki o fiyattan satılacak gibi algılandı. Dolayısıyla üretici fiyat daha çok yükselecek diye bekliyor. Tüketici zaten almakta zorlanıyor. Türkiye zeytin ağacı varlığını arttırdı, bundan sonra iklimden etkilenecek, üretim artacak veya etkilenecek ama burada önemli olan istikrarlı çizgiyi yakalamak. Mesela ihracatta, biz 40 bin ton civarında ihracat yaparken bu yıl 150 bin tondan fazla ihracat yapıldı. Bu da dışarıdan gelen talebin fiyatlara etkisi olduğunu gösteriyor” ifadelerini kullandı.
‘ÜRETİCİ DESTEKLENMELİ’
Avrupa’daki üretimin normale dönmesi halinde Türkiye’de fiyatların gerileme ihtimalinin olduğuna dikkat çeken Yıldırım, üreticiye desteğin önemine vurgu yaptı ve şöyle konuştu:
“Maliyetleri de dikkate almak lazım. Fiyatların düşmesi üretici açısından sıkıntı olur. İşçilik maliyeti çok arttı, destekler uzun zamandır hiç arttırılmıyor. Dane zeytinin kilosunda 15 kuruş destek var. 4-5 yıldır hiç arttırılmadı. Zeytinyağında 80 kuruş ve 7 yıldır arttırılmıyor. Orada da üreticiyi destekleyecek, tüketiciye yarayacak bir destekleyici sistemin olması lazım.”
YASAK ÇÖZÜM DEĞİL
Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına yönelik 1 Kasım 2023 tarihinde sonlanması öngörülen ihracat kısıtlaması süre verilmeden uzatılmıştı. Bu konu üzerinde değerlendirmede bulunan Yıldırım, “Türkiye’de hangi ürünün fiyatı artarsa hemen ilk yapılan iş ihracatı yasaklayalım, fiyatı düşürelim. Bunun işe yaramadığını gördük. Çünkü yasağın geldiği temmuz ayında zeytinyağı fiyatı 185 lira civarındaydı. Şu an geldi 350 liraya. Bu yasağın hiçbir işe yaramadığını görüyoruz. 1 Kasım itibarıyla sona erecekti ama süresiz olarak uzatıldı. Yasağın çözüm olmadığını düşünüyorum” diye konuştu.