Muhittin AKBEL / EGEDESONSÖZ – İzmir’deki pazaryerlerinde sebze ve meyve fiyatlarındaki anormal artışın önüne geçilemiyor. Manav ve AVM’lerin manav reyonlarına göre ucuz olmasına rağmen vatandaşlar, pazardaki ürünleri artık kiloyla alamıyor. Kiloyla satışların azalması, sebze veya meyvenin kilo fiyatının müşterinin gözünü korkutması nedeniyle pazarda etiketlerin çoğunluğunda “yarım kilo” fiyatı yazıyor. Pazara getirilen “yarım kilo” ayarı da sebze ve meyvenin aşırı pahalı olduğu gerçeğini değiştirmeye yetmedi.
PAZARCILARIN ORTAK GÖRÜŞÜ: ÜRÜNLERİN HAL ÇIKIŞI ÇOK PAHALI
Hafta sonunda, Balçova viyadüklerinin altında kurulan Üçkuyular Pazarı’nı ziyaret eden müşteri sayısı, pandemi öncesine göre yarı yarıya azaldığı konuşuluyor. Fiyatların neden bu kadar yüksek olduğunu sorduğum pazarcılardan Hamit, cebinden bir kağıt çıkarıp gösterdi, “Bak abi, börülcenin kilosunu halden kaç liradan almışım? Ben de 16 liraya satıyorum. Nakliyesi, torbası, yer kirası derken, ben bir kilo börülceden 1 lira kazanıyorum” diyor ve ekliyor: “Tezgahlarımızda sattığımız tüm ürünler, yerinde, yani halde çok pahalı.”
TEZGAHIN BİR GÜNLÜK KİRASI, 250 LİRA
Yeşilliklerin olduğu köşedeki tezgahın sahibi pazarcı Mehmet, maydanozun demetini 50 kuruştan aldığını, 75 kuruşa sattığını söyledi. Halde tanesi 4 lira olan kıvırcık marulu uygun fiyata aldığını, bu nedenle 4 liradan sattığını anlatan pazarcı Mehmet, “Maydanozdan 15 kuruş, maruldan 60 kuruş kazanıyorum. Tezgahımızın bir günlük kirası 250 lira. Günde sattığımız marul 100’ü geçmez. Hepsini satsam, 60 lira kazanıyorum, bunu da bize çok görmeyin” ifadesini kullandı. Yeşil soğanın yarım kilosunun 6 lira olduğunu hatırlatıyorum, “Abi, hiç sorma! Yeşil soğanı kilosu 5 liradan alıyoruz, satamıyoruz; yarıdan fazlası elimizde patlıyor!” diyor.
BİR TEZGAHTAKİ ÜRÜNLERİN 7’SI‘YARIM KİLO’ ETİKETLİ
Özlem hanım, babasıyla birlikte açmış pazar tezgahını, biber satıyor. Kilosu 8 lira. Kendi bahçesinde yetiştirdiği ürün olduğu için, kazancının iyi olduğunu söylüyor. Kuru soğanın kilosu, 2,5 lira. Pazarcı Ayhan, soğanın bu fiyatın altına düşeceği umudunu taşımadığını vurguluyor. Pazarcı Müştak, yarım kilosu 15 lira olan kınalı bamyadan 5 saat içinde toplam 6 kilo satış yaptığını belirterek, “Halden 50 kilo bamya aldım, galiba hepsini satamadan akşam olacak” diye yakınıyor. Yarım kilo etiketlerinin yoğun olduğu tezgahta Aysel hanım’a soruyorum, “Etiketlerde neden yarım kilo fiyatı yazılı?” diye. Aldığım cevap, tatmin ediciydi:
“Yarım kilo börülce, 7 lira, üç çeşit fasulyenin üçünün de yarım kilosu 6 lira. Barbunyanın yarım kilosu 6 lira. Kıl acı biberin yarım kilosu 5 lira. Ben bunların kilo fiyatını yazsaydım, müşteri etiketlere bakacak, başka tezgaha gidecek. Gerçi yarım kilo sebzeyi alırken de düşünüyor vatandaş. Haklı. Sebze bu kadar mı pahalı olur? Biz de satıcılar olarak bu durumdan hiç de hoşnut değiliz ama çok az kar marjıyla satarak ekmek paramızı kazanmaya çalışıyoruz.”
AYNI TARLA GEÇEN YIL 105, BU YIL 23 TON ŞEFTALİ VERDİ
Meyve tezgahlarında da durum, sebze tezgahlarından farklı değildi. Üç hafta önce kilosu 21 liraya kadar yükselen şeftali, hafta sonunda 8 ile 12 lira arasındaydı. Pazarcı Mustafa’ya, şeftalinin neden bu kadar pahalı olduğunu, şu sözlerle anlattı:
“Geçen sene bir bahçeden 105 ton şeftali çıkmıştı. Bu yıl aynı bahçeden çıkan şeftali miktarı,23 ton.. Şeftali üretimi bu yıl çok düşük oldu. Önemli bir kısmı da ihracata gitti. Tarladan ihracata, kilosu 11 liradan gittiği haftalarda tezgahta şeftalinin kilosu 21 liraya kadar yükseldi. Vatandaş, şeftali alırken dakikalarca düşünüyor. Haklı. Bir kilo şeftali, ortalama 4 tane çeker. Biraz iri boyuttaysa bu sayı 3’e düşer. Kilosu 10 liradan sattığımıza göre, tanesi 2,5-3 liradan şeftali nasıl alacak bu insanlar? Geçenlerde televizyonda bir pazarcı meslektaşım, kendisiyle yapılan röportajda söylemişti; ‘Asgari ücretli arkadaş, benim tezgahımdan bu meyveleri satın alamaz!’ diyordu. Çok haklı. Genç bir kadın müşterim, yaklaşık 3 dakika düşündükten sonra benden 1 tane şeftali istedi. Anladım sıkıntısını. Tartmadan verdim, para mara almadım. Şeftalinin ortalama fiyatı 10 lira, sultaniye üzüm, armut 10 lira. Karpuzun kilosu 2,5 lira. 10 kiloluk bir karpuz, 25 lira. Meyve, lüks tüketim oldu dersek, hiç abartmış olmayız.”
DOMATES FİYATI BİRAZ DÜŞSE, DAHA FAZLA SATIŞ YAPARIZ
Tezgahında domatesten başka ürün olmayan pazarcı Mehmet, etikete “Kg. 5 lira” yazmış. Vatandaşın en birinci ihtiyaçlarından olan domatesi halden 4 lira 30 kuruştan, ama en iyisinden aldığına işaret eden pazarcı Mehmet, “İçinde bir tane ezik, bir tane çürük bulamazsınız. Böyle olunca, müşteri, diğer domateslerden 1 lira fazla olduğu halde hiç tereddüt etmeden benden alıyor. Günde 500 kilo domates satıyorum ve sürümden kazanıyorum. Kilo başına 60-70 kuruş kazanıyorum. Halden alışımız biraz düşük olsa, inanın 1 ton domates satarız” diyor.