Metehan UD/ EGEDESONSÖZ – Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Çeşme’de yer alan Erythrai Antik Kenti ile önemli karar aldı.
2015 yılında birinci derece arkeolojik SİT ilan edilen antik kentteki kazı çalışmalarına dair Bakanlık temsilcisinin hazırladığı ‘Kybele kutsal alanının sit irdelenmesinin tekrar gözden geçirilmesi’ yönündeki raporu değerlendiren Kurul antik kentin sınırlarını genişleten bir karara imza attı.
Antik kentin sınırında kalan bir bölge daha birinci derece arkeolojik SİT ilan edilirken koruma altına alındı. Karar tapuya şerh olarak düşecekken mevsimlik tarımsal faaliyetler dışındaki tüm çalışmalar yasaklandı.
Resmi Gazete’de yer alan karar şu şekilde:
Izmir İli, Çeşme İlçesi, Ildırı Mahallesi, 387 ada, 18 parselin kayaya yaslanan kısmında, Erythrai kazı başkanlığınca önerilen Kybele kutsal alanının, kararımız eki 1/25000 ölçekli haritada sınırları belirtildiği şekilde "1.derece arkeolojik sit alanı" olarak tescillenmesine, 1.derece arkeolojik sit sınırının tel çit ile çevrilmesine, geçiş dönemi koruma ve kullanma koşulları olarak; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 05.11.1999 tarih ve 658 sayılı ilke kararı koşullarının geçerli olduğuna, bilimsel amaçlı kazılar dışında hiçbir şekilde kullanılamayacağına, her türlü uygulama öncesi Koruma Bölge Kurulu'ndan izin alınmasına, yeni tarımsal alanların açılmamasına, yalnızca sınırlı mevsimlik tarımsal faaliyetlerin devam edebileceğine, 2863 sayılı yasanın 17.maddesi kapsamında koruma amaçlı imar planının hazırlanarak kurulda. değerlendirilmek üzere Müdürlüğümüze iletilmesine, Ayrıca 1.derece arkeolojik sit alanı olan alanın doğal sit alanında kalması nedeniyle konunun Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne iletilmesine karar verildi.
ANTİK KENTİN TARİHİ HAKKINDA
Çeşme’nin 20 km kuzey doğusunda yer alan Ildırı köyünün antik dönemdeki adı Erythrai’dir. Erythrai sözcüğünün Yunanca’da “Kırmızı” anlamına gelen Erythros‘tan türediği kent toprağının kırmızı renginden dolayı Erythrai’nin “Kızıl Kent” anlamında kullanıldığı sanılmaktadır. Bir başka varsayıma göre ise kent adını ilk kurucusu Giritli Rhadamanthes’in oğlu Erythro’tan almıştır.
Kentte ele geçen bulgular bu yörede İlk Tunç çağından bu yana yerleşimin olduğunu göstermiştir. İkinci Kolonileşme döneminde kent Atina kralı Kadros soyundan gelen Knopos yönetimindeydi. Başlangıçta krallık ile yönetilen kent sonraları yine kral soyundan olan ancak halkın seçtiği Vasileuslar tarafından yönetildi. İon kentlerinin aralarında kurdukları Panionion dinsel ve siyasal birliğe katıldılar. Kent Payhagorasla birlikte kısa süreli tiranlık dönemi yaşamış, bu dönemde üreterek dışarı sattığı değirmen taşları ile önem kazanmıştır. Erythrai, Lidya ve daha sonrada Persler’in eline geçer. Pers boyunduruğuna karşı diğer İon kentleri gibi ayaklanmaya katılan kente, bütün İon kentleri ile birlikte MÖ 334’te İskender, bağımsızlığını kazandırır. İskender’in ölümünden sonra ortaya çıkan kargaşalar sonucu bir çok el değiştiren Erythrai, Pergamon (Bergama) Krallığının eline geçer. MÖ 133’te ise Roma İmparatorluğu içinde özgür bir kent statüsü kazanır. Bu dönemde şarabı, keçileri, değirmen taşları ve kadın kahinleri Sibyl ile Herophile ile ün kazandı. MÖ 1.yüzyıl’da depremler, savaşlar ve Romalı komutanların yağmaları yüzünden büyük yıkıma uğrayan yöre, Bizans döneminde önemini yitirdi. 1366’da Türk Egemenliğine girdikten sonra da Erythre, Rhtyrai, Lythri gibi değişik adlar alan yöre; 16.yüzyıl’dan sonra İlderen ve Ildırı adlarıyla anılmaya başladı.