İstanbul’da düzenlenen ve artık dünyanın en iyilerinden biri olarak kabul edilen Bienal 30 yaşında… Biz de 15. Kez Bienalin izleyicileri arasındayız… Bienalde ana tema “İyi Bir Komşu” üzerine kurgulansa da, bu geniş çerçevenin içinde İstanbul’u ve Türkiye’yi giderek daha zorlayan, hatta çirkinleştiren mevzuların hepsi var… İnşaat deliliğinden, kadınların uğradıkları haksızlıklara, pedofiliden, enerji problemlerine kadar dünyanın bütün sıkıntıları sanatçıların gündeminde… İstanbul’da hızla azalan güzelliklerin başında da komşuluk geliyor tabii ki…
1000 İstanbulludan ancak üçünün, beşinin gezdiği tahmin ediliyor Bienal salonlarını… Biz çok zevk alsak da, sanatın doruklarına çıksak da sokaktaki adamın umurunda değil Bienal. Bir örnekle anlatayım: Bienalin küçük mekanlarından birini bulmakta zorlanıyoruz, aslında onbeş adım kalmış atölyenin bulunduğu binanın önüne gelmemize… Karşıdaki berbere soruyoruz “Bienal nerede?” diye. Öyle bakıyor bize. Neyse ki mahallenin delisi fark ediyor da aradığımız yeri bulabiliyoruz…
Bienalin sponsorları ise işin en oksimoron tarafı… Çoğu “sosyalist” kökenden gelen sanatçıların “hayatta teorik olarak karşı durdukları” ne kadar iş varsa; - başta da kapitalizmin en vahşi yüzü bankacılık olmak üzere- sponsorlar olarak karşımızda duruyor. Bizim gibi izleyicinin de çok umurunda değil bu durum… “Bana ne parayı kimin harcadığı, ben sanata sanatçıya bakarım…”
Direktör Bige Örer’in dediği gibi, “15. İstanbul Bienali, tüm dünyada toplumsal travmalar ve siyasi depremlerin gelecekle ilgili endişeleri tepe noktasına ulaştırdığı ve bireysel özgürlüklerin köşeye sıkıştırıldığı bir dönemde, kişisel hikâyelerin peşinden gitti.”
Bu hikayeleri anlatmak için birileri günah çıkarıyorsa kime ne değil mi?
Küratörler Michael Elmgreen ve Ingar Dragset, "İyi bir komşu, gündelik deneyimler yoluyla davranış rutinlerinin ve değerlerin oluştuğu bir alan olarak tanımlanan ev, aynı zamanda bir aidiyet, bir köksalmışlık, duygusunu ortaya çıkaran bir yer” demişler katalogda.
Ama sanatçıların yerleştirmelerinden her izleyici gibi benim de okuduğum farklı çok şey var...
Bienal’le ilgili bir yazı daha yazacağım ama siz okurlarımın şu sorulara bakması dileğimdir... Türkiye’nin başka yerlerini bilemem ama İzmir’de bu soruların farklı karşılıkları olduğu kesin.
***
İyi bir komşu, nadiren gördüğünüz birisi midir?
İyi bir komşu, evinde hayvan beslemeyen bir aile midir?
İyi bir komşu, daha yeni taşınmış birisi midir?
İyi bir komşu, sizinle aynı gazeteyi mi okur?
İyi bir komşu, sizin için önemli midir?
İyi bir komşu, Facebook’ta arkadaşınız mıdır?
İyi bir komşu, mahallenizde aktif midir?
İyi bir komşu sizden daha yavaş mı yoksa daha hızlı mıdır?
İyi bir komşu, size her şeyin eskiden nasıl olduğunu mu hatırlatır?
İyi bir komşu asla şikayet etmeyen birisi midir?
İyi bir komşu cinsiyetsiz midir?
İyi bir komşu, duvarın ardından gelen alçak sesleri dinlerken sizi evinizde hissettiren birisi midir?
İyi bir komşu, kız arkadaşı için yemek hazırlarken şarkılar mırıldanan aşık bir kadın mıdır?
İyi bir komşu, hemen yanı başınızdaki evsiz adam mıdır?
İyi bir komşu, güçlü sinyali olan kablosuz internetini şifresiz kullanan birisi midir?
İyi bir komşu, hiç parti vermemiş birisi midir?
İyi bir komşu, sizinkinden daha geniş bir aileye sahip birisi midir?
İyi bir komşu, müzik dinlerken kulaklık mı takar?
İyi bir komşu, mülkünü korumak için silah bulunduran birisi midir?
İyi bir komşu sizden daha zengin mi yoksa daha yoksul mudur?
İyi bir komşu sizden farklı bir ritim duygusuna sahip ve daha yaşlı birisi midir –mesela orada pikap çalarken siz kablosuz mu takılıyorsunuz?
İyi bir komşu sizi rahat bırakan birisi midir?
İyi bir komşu, siz tatildeyken mektuplarınızı toplayan birisi midir?
İyi bir komşu, sadece duygu yüklü bir çocukluk anısı mıdır?
İyi bir komşu yeni taşınıp gitmiş birisi midir?
İyi bir komşu, komşu bir ülkeden midir?
İyi bir komşu, nadiren dışarı çıkan yaşlı bir dul mudur?
İyi bir komşu, 5 yaşındaki çocuğunuza bakmaya istekli midir?
İyi bir komşu, arabasının arkasında “Sınırları Kapatın” yazan birisi midir?
İyi bir komşu, biriktirdiği tuhaf şeyleri penceresinin önüne dizen birisi midir?
İyi bir komşu, siz hastayken size yemek yapar mı?
İyi bir komşu, benzer bir mağaza zincirinden alınmış sizinkinin neredeyse aynısı bir koltuğa oturarak sizinle aynı kanalı mı izler?
İyi bir komşu, bitişikteki kapalı perdelere düşen bir gölgeden mi ibarettir?
İyi bir komşu ince zevkleri olan birisi midir?
İyi bir komşu, defalarca anlattığınız bir öyküyü her seferinde sabırla dinleyen birisi midir?
İyi bir komşu, aidatı yeniden artırmak isteyen apartman yöneticisine karşı yazılan dilekçeyi imzalar mı?
İyi bir komşu, ayakkabılarını kapının dışında bırakan birisi midir?
İyi bir komşu, sizin gibi yaşayan birisi midir?
İyi bir komşu istemek, çok şey mi istemektir?
İyi bir komşu, korkmadığınız bir yabancı mıdır?