Manda Nedir? Manda Fransızcadaki “mandat” (okunuşu manda) kelimesinden gelir. Bu günkü Birleşmiş Milletler (BM) örgütü gibi Paris Barış Konferansında Milletler Cemiyeti (MC) denilen bir örgüt kurulması kararlaştırılmış ve yenik devletlerle yapılan barış anlaşmalarına MC statüsü konulmuştu.
Buna göre bağımsızlığa yeni kavuşmuş, kendi kendini yönetemeyecek olan devletlerinin gelişmiş, zengin devletlerin korumasına verilmesi öngörülüyordu ve buna “mandat” deniliyordu.
Mandayı alan (mandater) devlet manda devlet üzerinde ayrıcalıklara sahip olur. Mandater devletin manda devlete yardımı gibi gösterilen bu düzen aslında mandater devletin manda devleti daha çok sömürmesine, manda devletin bağımsızlığını yitirmesine yol açar. Manda rejimi emperyalizme yeni bir kılıftır.
Bu nedenle bir devletin mandası altına girmek Mustafa Kemal’in kurmayı planladığı tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti düşüncesine aykırıdır. 1919’da mandayı savunanlar “Biz bu koşullarda kendi kendimizi yönetemeyiz büyük devletlere bırakalım bizi onlar yönetsin.” düşüncesini savunuyorlardı. Mustafa Kemal ise mandanın tam bağımsızlık hedefine uymadığına; koşullar ne kadar ağır olursa olsun Türk ulusunun kendi kendini yönetebileceğine inanıyor ve mandacılığa karşı çıkıyordu.
Mustafa Kemal’in Amasya Genelgesi ile yaptığı çağrı üzerine, 1.Dünya Savaşı’ndan sonra işgale uğrayan Türk topraklarını kurtarmak ve Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için çareler aramak amacıyla seçilmiş ulus temsilcilerinin Sivas’ta bir araya geldiği gün 4 Eylül 1919
Yerel olarak örgütlenen Kuvayı Milliye örgütlerini yurt çapında tek çatı altında toplamak maksadıyla Sivas kongresi 4-11 Eylül 1919’da Sivas Lisesi binasında 38 kişi ile toplandı.
Gündemde iki madde vardır: 1. Erzurum kongresi kararlarının görüşülmesi, 2. Manda sorunu.
Kongrenin ilk üç günü gündemle ilgisi olmayan konularla geçer. Dördüncü gün gündeme geçilir. İlk gündem maddesinde Erzurum kongresi kararları bazı değişikliklerle kabul edilir. Değişikliklerin amacı Erzurum’da doğu illeri için verilmiş olan kararların tüm yurdu kapsayacak halde genelleştirilmesidir.
Bugün 4 Eylül… “Manda Meselesinin” yeniden ve yeniden konuşmamız gereken günlerden geçiyoruz. Ve “Alooo” diyorum Sivas Kongresi 100 yaşında! Farkında mısınız?
Unutmayalım…
Türk halkı işgal güçleri tarafından dayatılan tutsaklığa karşı direnme kararını Sivas Kongresi'nde almıştır.
Halkımızın kayıtsız şartsız egemenlik isteği ve bunun için mücadele etme kararlılığı tüm dünyaya duyurulmuştur.
Büyük Atatürk'ün "Ya istiklâl, ya ölüm" sözlerinde anlam bulmuş, ulusal egemenliğe dayanan, bağımsız, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri bu Kongre'yle atılmıştır.
Büyük ölçüde Kurtuluş Savaşı'nın stratejisinin belirlendiği bu Kongre, ulusal mücadelenin bütün bir toplum tarafından benimsendiğinin ve herkesin bu davaya canı pahasına sahip çıktığının göstergesi olmuştur.
İşgâl kuvvetlerinin baskıcı denetimi altındaki bir halkın tüm olanaksızlıklara karşın kendi iradesiyle temsilcilerini seçebilmesi, katılımcı, demokratik ve çağdaş bir devlet anlayışının benimseneceği yeni bir devletin kurulmakta olduğunu göstermiştir.