Ansiklopedik tarih salgınlarla dolu.
Sebep-sonuç denkleminde salgınların ne kadar büyük ve de etkili olduğunu okuyorsunuz.
Her salgın bir değişim getirmiş. Kimi siyasi, kimi askeri, kimi sosyal kimi de dini değişimler…
Bazı salgınlar da her şeyi değiştirmiş.
Araştırmacı gazetecilik yönümle ben de tarihteki “salgın ve değişim” süreçlerine baktım.
Antikçağa inmeden Eskiçağ ve Ortaçağ böyle salgın hastalıklar ve değişimlerle dolu.
Tarihte değişime sebep olan etkili bir salgın olarak karşımıza ilk çıkan salgın hastalık M.S. 250 yılında ortaya çıkıp 270 yılına kadar aralıksız 20 yıl süren “Kıbrıs Vebası”.
Bu salgının sonucu ne biliyor musunuz; Hristiyanlığın zaferi…
Bu salgın sürecinde Roma İmparatorluğu sınırlarında yaşayan herkese şefkatle yaklaşan Hristiyanlar, geniş kitlelere ulaşmış.
İşte size bir büyük salgın daha; “Justinian Vebası”. Milattan Sonra 541 yılında başlayıp 750 yılına kadar aralıklarla sürmüş bu salgın. Ölü sayısı 100 milyon. Bütün Roma, Avrasya ve Ortadoğu’da etkili olmuş. Roma imparatorluğu çökme noktasına gelmiş. Nüfus azalmış tarım ve ekonomi tükenmiş. Ordu yok sayılabilecek sayılara gerilemiş.
Sonuçta ne mi olmuş; Tarih sahnesine bu defa Müslümanlar çıkmış. Ordusu ve ekonomisi ile gerileyen Doğu Roma, Müslüman ordular karşısında büyük mağlubiyetler yaşamış…
Bu defa İran Coğrafyasındayız; “İran Vebası”. 627 ve 628 yılında sadece bir yılda 100 bin kişiyi öldürmüş bu salgın. 643 yılına gelindiğinde ise Sasaniler hastalıktan kırılmış. Müslümanlar karşısında yenilerek yok olmuş.
“Japon Çiçek Hastalığı salgını”nı da unutmayalım. 735-737 yılları arasında yayılan bu salgın 1 milyon Japon vatandaşının canına mal olmuş. Japon İmparatoru Budizm’e yönelmiş ve ülkede Budist tapınaklarının yapılmasına başlanmış.
Haçlı Seferleri ve Salgın Hastalıklar (1096-1291)
İslam ve Türk Devletleri üzerine yapılan dokuz büyük Haçlı Seferine de bakalım.
Bu savaşların tümünde salgınlar hep var. Salgın hastalıklar Haçlı Seferleri boyunca, orduların kırılmasına, yenilmesine ve gerilemesine sebep olan önemli olaylardandı. Hatta hastalıklar sebebiyle 600 – 700 bin kişilik dev haçlı orduları 50 kişiye kadar düştü.
Salgın hastalıklar haçlıların Müslüman topraklarında nihai bir başarı elde etmelerine büyük oranda mâni oldu.
“Kara Ölüm” adı ile tanınan “Yersinia Pestis Bakterisi” bunlardan sadece biri… Bu Veba türü 1346-1353 yılları arasında yine 200 milyon insanın ölümüne yol açtı. Ortaya çıkan değişim ise Feodal Sistemin çökmesine, Kilisenin otoritesinin kırılmasına ve Ulus Devletlerin doğmasına zemin hazırladı. Özel mülkiyet anlayışı gelişti. Büyük donanmalarla coğrafi keşiflerin başlamasına sebep oldu. İnsanlık yeni bir döneme adım attı. Teknolojiye yatırım ve çeşitli icatlarla yeni makineleşme devri başladı.
Bununla birlikte Kara Vebadan Yahudilerin sorumlu tutulması ile Avrupa’da kitlesel Yahudi katliamlarına yol açan Antisemitizm arttı, Yahudiler Polonya ve Rusya’ya kaçarak kurtuldu.
***
“Meksika'da Cocoliztli Salgını” (1519-1530); Ölü sayısı 25 milyon. Meksika’nın yerli nüfusu 3 milyona kadar düştü. Güney Amerika’nın İspanyollar tarafından işgalini kolaylaştıran salgın olarak tarihe geçti.
Birkaç yıl sonra 1532’de, İspanyol Francisco Pizarro tarafından İnka ülkesinin (Peru) işgalinde Avrupa’dan taşınan kızamık ve difteri gibi bulaşıcı hastalıklarla yerli halkın %90’ı hayatını kaybetti. Avrupalıların Güney Avrupa’yı işgali kolaylaştı.
“Çin Vebası” (1580-1641) : Ölü sayısı Çin'deki nüfusun yüzde atmışı.
Çinin Kuzeyinde 1580'de ortaya çıkan veba salgını, kıtlık ve çekirge istilalarıyla birlikte Pekin'e ve Güney Çin'e yayıldı. Bazı bölgelerde nüfusun yüzde 20’si, bazılarında yüzde 40’ı öldü.
Tarlalarda mahsul bulamayan insanlar salgın kurbanlarının cansız bedenlerini yemeye başladı. Çin’i yaklaşık 300 yıl boyunca yöneten Ming Hanedanı (1368-1644) 65 yıl boyunca etkili olan bu korkunç salgın dolayısıyla son buldu. Ming Hanedanı iktidarını, Mançu Qing Hanedanlığına bırakmak zorunda kaldı. Salgın hastalık, Qing kuvvetlerine direnecek askeri bir güç bırakmamıştı.
Kısa kısa yazmaya devam edelim…
“İtalyan Vebası” 1629-1631: Ölüm sayısı 280 bin.
“Londra Büyük Vebası” 1665-1666 : Ölüm sayısı 100 bin. Salgın sonrasında İngiltere yeniden toparlandı. Üzerinde güneş batmayan ülke konumuna geldi.
Napolyon’un Moskova Seferi “Tifüs Salgını” ile başlayan dönemde (1812-1856) toplamda 500 yüz bin asker hayatını kaybetti. Avrupa’nın siyasi ve idari atlasında değişiklikler oldu.
Sonra…
“İspanyol Gribi”. Belki yönetimleri değiştirmedi ama Avrupa’nın bundan sonraki toplam işgücü alanını değiştirdi. Birinci dünya savaşının sonunda ortaya çıkan bu salgın askeri sonuçlar yanında kadınların işgücü olarak hayata katılmasında çok etkili oldu…
Ve şimdi… Kovid 19 Salgını…
Şimdiden hayatımızı değiştiren bu salgın, acılarıyla etkisini sürdürmeye devam ediyor…
ABD’deki seçimler ve dün ortaya çıkan olaylar da bu salgının değişim ve dönüşüm etkilerinden biridir…
Bakalım daha ne gibi değişimler bizi bekliyor…
Bu salgın hastalık sonunda dijital dünyaya mı geçeceğiz yoksa kendimizden mi geçeceğiz göreceğiz…